انجمن پزشکان عمومی ایران پایگاه رسمی انجمن پزشکان عمومی ایران
دکتر عباس حاتمی:
برای بدست آوردن شادی به هردری می زنیم ولی کمترآنرابدست می آوریم،چون معنی واقعی وعلمی آنرانمی دانیم.
شادی نزدافرادمختلف به گونه متفاوت درک وتفسیرمی شودولی عامل مشترک درهمه انسانها،احساس رضایت وخشنودی است.بعنوان مثال:
-مردم عادی،لذت رادرشادی می دانند.
-افرادموفق،شادی راعملکردخوب می دانند.
-دانشمندان شادی راهمان زندگی متفکرانه می دانند.
انسان موجودی شادی خواه ولذت طلب است؛خنده یکی ازنشانه های شادی بوده ومختص انسان است.شادی ارزانترین روش برایپیشگیری ازبیماریهای قلبی وروانی است وآنتی بیوتیک طبیعی محسوب می شود.بسیاری ازاوقات انسانهادرمحیط زندگی بافشارعصبی؛افسردگی و…مواجه هستند که ممکنست به وضعیت بدترمثل اعتیادمنجرشود؛به همین دلیل اول ماه می(۱۷اردیبهشت) راروزجهانی خنده و۱۵تیرماه راروزجهانی “بوسه” نامگذاری کرده اندکه توسط هندی هادرسال۱۹۹۸پایه گذاری شده است؛شادکامی ازمولفه های هوشهیجانی است(بمعنی شناخت وکنترل احساسها؛رابطه بادیگران وسازگاری بامحیط ).روانشناسان قرن ۲۱را”روانشناسی مثبت گرا”نامگذاری کرده اندزیرادرانسان ویژگی مثبت گرای مثل شادکامی؛امیدواری؛خردمندی نیزعلاوه برویژگی منفی گرای مثل غم؛اندوه،کینه،انتقام ورقابت وجودداردوروانشناسی رانبایدمحدودبه خصوصیات منفی گرای انسان کرد. شادی یعنی حداکثرعاطفه مثبت(عشق؛محبت؛دوستی،انگیزه) وحداقل عاطفه منفی(تنفر؛منفی بافی،خودکامگی).شادی یک هیجان است؛هیجان یعنی تحرک؛تهییج؛ترس؛عشق وخشم است.ازنظرروانشناسان شادی دارای چهاررکن اصلی است که ارزش جهانی دارندودرهمه انسانهامشترکند:
۱-رضایت اززندگی واحساس خوشی درونی(ابراهام لینکن:مردم همان اندازه شادهستندکه انتظارش رادارند،بنابراین شادی یک فرآینددرونی است).
۲-خوشی(شخصیت برون گرا؛توانایی بروزدادن احساسات؛علاقمندبه شادبودن).خوشی مانندروغنی است که چرخ زندگی راروان می چرخاند.
۳-نداشتن افسردگی مداوم(بیش ازدوهفته)یاالتیام روانی حداکثر۶ماه پس ازیک مصیبت رنج آورمثل مرگ عزیزان.
۴-نداشتن اضطراب(زودنگران شدن؛پیش بینی یابرداشت منفی ازرویدادهای عادی زندگی؛احساس عدم اطمینان ودرماندگی ).
- طبق این تعریف عواملی مثل هوش بالا؛ سن؛جنس؛تحصیلات رابطه ای زیادباشادمانی ندارند؛خیلی افرادباهوشی هستندکه شادوموفق نیستندولی برخی افرادبادرآمدوتحصیلات پایین بدلیل هوش عقلانی یاعاطفی بالاموفق اند.اگربخواهیم شادزندگی کنیم بایدمهارت آنرابیاموزیم”شادی درب خانه مارانمی زند”؛مابایددرجستجوی شادی باشیم وآنرابیآفرینیم وبرای آن هزینه کنیم.
- شادی ممکنست واقعی وعمیق باشدیاگذراوکاذب باشدمثل هنگام مصرف موادمخدروالکل شادی کاذب رخ می دهد.لازم بذکراست درشادی واقعی فعل وانفعال شیمیایی درمغزانجام می شودوباسرخوشی متفاوت است،مثلا”درایران جوک گفتن یک نوع سرخوشی است وشادی واقعی نیست،ضمنا”مراسم عروسی نیزیکی ازعوامل بیرونی سرخوشی است وممکنست منجربه شادی واقعی نشود.
۱۴مهارت برای کسب احساس شادی درزندگی وشادزیستن:
۱-بیان احساسات:احساسات خودرابه افرادقابل اعتمادبازگوکنیدویاحداقل هفته ای یکباراحساسات خودراروی کاغذبنویسید؛بیان مودبانه احساسات رایادبگیرید؛ازسوال کردن بازنمانید؛ازخودسوال کنیدچگونه میتوانم بهتر؛شادتروساده ترزندگی کنم؟
اگراین سوالات برای شماپیش می آیدشادنیستید.
-نمی دانم چراازفلانی بدم می آید(عدم آگاهی ازاحساسات خودیاندانستن ریشه آن).
-نمی دانم برای ادامه تحصیل علیرغم علاقه زیاد؛بی انگیزه ام.
-نمی دانم چرااحساس کلافگی دارم.
-نمی توانم حرفهایم رابزنم؛احساس آزادی نمی کنم.
کنترل احساس خودمثل کنترل راننده برترمزدرمواقع ضروری است.
۲-خوش بینی: یعنی دیدن وجوه مثبت امور؛اگراحساس خوبی درباره خوددارید؛دیگران هم بهترازهمیشه بنظرمی رسند؛جهان بازتاب وعکس العمل رفتارشماست،احساس گناه بزرگترین عامل افسردگی است.
۳-فعالیت گروهی وسرگرمی:منظورفعالیت جسمانی وعام المنفعه است؛کمک به دیگران وکارگروهی احساس ارزشمندی درفردبوجودمی آوردوبه زندگی معنی می بخشد.شادی گروهی نیزموثرترازشادی فردی است.
۴-توسعه روابط اجتماعی :روابط اجتماعی گسترده تنهایی راکاهش می دهد.کسانی که هوش هیجانی بالایی دارندبخوبی احساسات دیگران رادرک می کنند؛باآنهاهمدل می شوندورابطه رضایت بخشی ایجادمی نمایند.آنان بدلیل هوش بالااجازه نمی دهنداوقات تلخی دیگران؛اوقات شان راتلخ کند.
۵-توانایی خودانگیختگی:درهرشرایطی خودشان رابرای پذیرفتن یک مسئولیت جدید؛شروع کارجدید؛تجربه کردن حس جدید(مثل شادی)برمی انگیزاند؛تاحس های خودرانشناسیدنمی توانیدآنهارابه شادی تبدیل کنید.
۵-تناسب توقعات باتواناییها:ضعف های خودرابپذیریدتابتوانیدراهکارپیداکنید(عاقبت جوینده؛یابنده است).اگرشکست علت یابی شودمیتواندمقدمه پیروزی باشد.
۶-زندگی درزمان حال:گذشته به تاریخ پیوسته است؛ازگذشته پرسش کنیدوازتجربیات آن استفاده نمائید.
۷-دوری ازنگرانی:فکرکردن راه حل می دهدولی نگرانی مغزراقفل می کند.
۸-اولویت دادن به شادی:سرانه خانواده هابرای شادی وتفریح چقدراست؟چقدربه مجالس شادمی رویم وازمحیطهای ناراحت کننده دوری می جوییم؟برنامه های شادی بخش درجامعه وخانواده چقدراست؟برای روزتولدوازدواج مراسم برگزارمی شود؟تقسیم شادی بادیگران داریم؟موفقیتهای آینده راترسیم کرده ایم؟
برخی رفتارهای شادی بخش:سراغ آلبوم عکس دوران گذشته برویدولبخندبزنید؛بیشتراوقات فراغت راباخانواده ودوستان بگذرانیدوکمترازتلویزیون استفاده کنید؛باآدمهای شاددوست شویدزیراافرادشادوخنده روبه شماانرژی مثبت می دهند؛حداقل ۵دوست صمیمی باافکارمختلف داشته باشید؛به دادوستدهدیه وسوغات سفرعادت کنید؛لباس های بارنگ شادبپوشید؛ورزش وحرکات موزون شادی بخش هستند.
۹- صمیمیت:دوست داشتن همه انسانهاوتوانایی ارتباط باآنها؛بیش ازآنچه انتظارمحبت ازدیگران داریدبه دیگران محبت کنیدوگذشت داشته باشید.
۱۰-پرهیزازمطلق گرایی: مادرگستره ای ازنسبیت هازندگی می کنیم؛ازهرچیزی به نسبتی بهره می گیریم؛هیچکس همیشه قهرمان یافقیرباقی نخواهدماند.
۱۱-استفاده درست ازواژه ها:دقت کنیم بجای نظم؛وسواس یاعجله-بجای کنجکاوی؛فیزولی وبجای مشکل؛بحران بکارنبریم؛ بعبارتی باتعریف درست واژه هابحران معانی درجامعه راازبین ببریم.
۱۲-ریشه کنی فقر:منظورقدرت خریدمایحتاج عمومی وزندگی دربالای خط فقراست.فقردشمن شادی است ولی ثروت بالانیزهمیشه شادی نمی آورد.
۱۳-آزادی وبرابری:گسترش آزادیهای فردی؛امنیت روانی؛اعتمادمتقابل دولت وملت وبرابری اجتماعی (رفع تبعیض)به شادی و نشاط اجتماعی کمک می کنند.اگرمردم احساس کنندایده های آنان درجامعه نادیده گرفته می شوداحساس یاس وسرخوردگی می کنند.
۱۴-سیاستهای حمایتی دولت:دولتهای رفاهی برای تشویق مردم به زندگی شاداب؛سیاستهای حمایتی مثل حذف عوارض خروج ازکشورازتوریستهای داخلی با مقصدسفربه خارج ازکشور؛انعقادقراردادحذف ویزاباکشورهای دارای جاذبه توریستی ،برای تخلیه هیجانات جوانان مکانهای ویژه ای درکشورایجادمی کنند.همانطوریکه دولت به گردشگران زیارتی به مشهد؛کربلاومکه یارانه می دهدبایستی به گردشگران سیاحتی نیزیارانه بدهد.شادکردن جامعه درقانون اساسی برخی کشورهامثل آمریکاازوظایف دولت است.
« نقش خنده درشادی و سلامت انسان»
خنده نزدانسانهاسابقه۳۰۰۰ساله دارد،سقراط۵۰۰سال قبل ازمیلادوپس ازاوارسطووحتی داروین درموردخنده مقالات زیادی نوشته اند.
در تعریف خنده گفته‌اند: «خنده پدیده‌ای عضلانی است، شامل انقباض و انبساط متناوب عضلات صورت، به همراه حرکات متقابل دیافراگم، انقباضات مرتبط حنجره و دریچه‌های نای، الگوی منظم تنفس را به هم می‌ریزند و صدا تولید می‌شود.» یا: «خنده عبارت از به جوش آمدن خون است، بر اثر اینکه انسان چیزی را می‌بیند یا می‌شنود که او را سرگرم ساخته از جا می‌پراند و یا حرکت می‌دهد. و اگر او بی‌درنگ نتواند توانایی خود را جهت ارتباط آن وضع با اندیشه‌های خود به کار اندازد، خنده بر وی غالب می‌شود.»
در نهایت می‌افزاییم که خنده یا معمولی است یا هنری. خنده معمولی، واکنش جسم است در برابر عوامل فیزیکی همچون قلقلک؛ یا عوامل شیمیایی همچون گازهای خنده‌آور. در مقابل؛ خنده هنری، خنده‌ای است که در اثر تضاد و تناقض‌هایی که می‌بینیم و ما را غافلگیر و شگفت‌زده می‌کنند، رخ می‌دهدومنجربه ترشح میانجی های مغزی می گردد.
در حوزه طنز و شوخ‌طبعی ما را با خنده معمولی کاری نیست بلکه سروکار ما با خنده هنری و عواملی است که این نوع خنده را سبب می‌شوند
مزاح یاشوخ طبعی یکی ازروشهای شادکردن است.
محققان به این نتیجه رسیده‌اند که خنده‌های مختلف) بدلیل واکنش دربرابرطنزیاعکس العمل درمقابل شوخی ،لطیفه وشادی یاهنگام خداحافظی وخوش آمدگویی )باعث کاهش مشکلات روانی وجسمی می شوند.امروزه ازموسیقی وفیلمهای طنزآمیزبرای خنداندن بیماران ویاپیشگیری ازبیماریهای روحی وروانی استفاده می شود.خنده مغز را فعال می‌کند،فعالیت زیاد مغز از بروز برخی بیماریها مثل آلزایمر، افسردگی و فراموشی جلوگیری می نماید ،به همین دلیل امروزه خنده درمانی یکی از روش‌های رایج برای پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریهاست .(البته خنده بایدازته دل باشدمثلا خنده دراثرقلقلک یاخنده کاذب دراثرمصرف موادمخدریاالکل تاثیری درکاهش تنشهای روانی ندارد).
اثرات جسمی واجتماعی خنده وشادی
- سیستم ایمنی بدن : خنده سیستم ایمنی بدن را فعال می‌کند برای اینکه لمفوسیتهای T را فعال کرده و ترشح ایمنوگلوبین A (IgA) را افزایش می‌دهد وبدن رادربرابربیماریهامقاوم می نماید؛بهمین دلیل افرادشادکمترسرمامی خورند.
- کاهش درد : شادی و خنده باعث می‌شود سیستم عصبی مدتی سیگنال‌های درد را فراموش کند .دندان درد ،سردرد،دردزایمانی ،دردهای مفصلی و دردهایی از این قبیل هنگام خندیدن سرکوب می‌شوند؛ چون خنده باعث افزایش ترشح اندروفین وسروتونین از سلول‌های مغزی می‌شود که یک نوع آرامبخش طبیعی وضدافسردگی هستند .تحقیقات نشان داده است تغییرات مذکور نه تنها در هنگام دیدن یک برنامه خنده‌دار بوجود می‌آیند بلکه تا یک روز بعد هم ادامه می‌یابد .
- قلب و عروق : خنده از ته دل باعث کاهش ترشح هورمون کورتیزول و اپی نفرین شده و شرایط ایده‌آلی برای قلب و عروق به وجود می‌آورد .خنده باکاهش اپی نفرین(آدرنالین)مانع از افزایش فشار خون می‌شودوباکاهش ترشح کورتیزول ازسرکوب ایمنی وپوکی استخوان جلوگیری می کند .علاوه برآن خنده باعث تحرک بیشتر ماهیچه های شکم ومتعاقب آن کاهش چربی های دورشکم وافزایش سرعت تنفس وزدودن دی اکسیدکربن ازخون می شوددرنتیجه صورت راشفاف وچین وچروک صورت راکم می کند؛یک دقیقه خنده معادل ۴۵دقیقه ورزش کردن سوخت وسازبدن رابالامی بردووزن راکاهش می دهد.خنده دردین اسلام وفرهنگ ایرانیان آنقدرمهم است که حضرت رسول اکرم(ص)می فرمایند”خیروخوبی رانزدخوشرویان بجویید”.یک ضرب المثل ایرانی میگوید “بخندتادنیابه روت بخندد”؛خنده قدرت یادگیری رابالامی بردوبا فعال کردن مجراهای اشکی منجربه ریزش اشک می شود.
ازنظراجتماعی شادی نشانه اعتماد؛دوستی وتخلیه هیجانات بوده ودرخانمها۱۰۰٪بیشترازآقایان است.
امروزه خنده شناسی شاخه ای ازعلوم روانشناسی بنام ژلاتولوژی gelatology بعنوان یک رشته دانشگاهی شناخته شده وتدریس می شودوباشگاههای خنده دربسیاری ازکشورهابرای شادکردن مردم فعال هستندیاجشنواره های شادی مثل آب بازی؛جشن بادکنک هاو… درطول سال برگزارمی نمایند؛ درهندوستان یوگای خنده طرفداران زیادی دارد.
یکی ازراهکارهای شادکردن مردم،طنزگویی،لطیفه پردازی ومزاح کردن است که بخشی ازادبیات وفرهنگ کشورماست.طنزولطیفه جنبه آموزشی نیزداردومیتوان درخصوص مسائل حقوقی،کیفیت زندگی،عدالت اجتماعی،بهداشت روانی و مشارکت ملی درجامعه طنزدرست کرد،بایددقت کردکه طنزولطیفه باعث تحقیرهیچ فردی یاقومی نشود.
رازخندیدن وشاد بودن
۱-همیشه بادیگران بخندیدوهرگزبه دیگران نخندید(خنده وشادی دسته جمعی راتقویت کنید).
۲-شادی اگرتقسیم شوددوبرابرمی شود.
۳-جای تا”سف است که مابرای شادبودن بهانه ای می خواهیم ولی برای غمگین بودن به هیچ بهانه ای نیازنداریم.
۴-شایداین جبرزمانه است ولی بهشت یعنی شادی؛خنده؛سروروشعف.
۵-اگربتوانیدبخندید؛آموخته ایدکه چگونه نیایش کنید.
۶-خنده برهردردبی درمان دواست(ضرب المثل ایرانی).
۷-یک روزبدون خنده یک روزازدست رفته است(چارلی چاپلین).
۸-هرچه سن بالامی رودبدلیل مشکلات زندگی افرادغمگین وعبوس می شوندونیازبه خنده دارند.
افرادهوشیارتردیرتربه خنده می افتند.
اثرات کمبودشادی درجامعه
کمبودشادی درجامعه نتایج مصیبت باری بدنبال داردکه ازآن جمله میتوان به افسردگی؛بدبینی؛ارزیابی منفی رویدادها؛بی علاقگی به کار؛کاهش بهره وری؛افت کیفیت زندگی؛خودکشی؛فرارنخبگان؛اعتیادبه موادمخدر؛کاهش قدرت ذهن وافت یادگیری؛رواج خشونت ووقوع جرم رانام برد.
دریک جامعه شادیادگیری اجتماعی بالامی رود،شکایت شهروندان ازیکدیگرکم می شود،درجامعه بدلیل پذیرش ایده های جدیدنوگرایی ترویج می گردد،بهره وری کاربالامی رودوبالاخره بیماریهای روانی کاهش می یابدوانگیزه زندگی مردم بیشترمی شود.
درسال۲۰۱۲کشورهای دانمارک؛نروژ وسوئیس بترتیب ازنظرشادی دررتبه اول تاسوم قرارداشتندوکشورهای کنگووزیمباوه ناشادترین کشوردنیابودند.درخاورمیانه کردها،بدلیل شادی دسته جمعی شادترین قوم بودند.
دلیل شادبودن مردم دانمارک:وجودثبات سیاسی،نبودبیکاری وفقر،فرهنگ زندگی بی تنش،توافقی وآگاهانه بودن ازدواج وطلاق،خدمات بیمه ای کارآمد،آلودگی ناچیزهوا،وجودانتخابات آزادوپیوندملت وحکومت،جرم وجنایت ناچیز،هویت مشخص جوانان وتعلق آنان به جامعه،معماری زیبای شهر،وجودمدارس ودانشگاههای رایگان،تنوع زندگی وورزشی.
طبق گزارش موسسه گالوپ درفروردین۱۳۹۱رتبه بندی کشورهاازنظررفاه اجتماعی وشرایط زندگی(شادی واحساس لذت اززندگی) بشرح زیراست:
دانمارک رتبه۱،کاناداوسوئد۲،استرلیا۳،فنلاند۴،هلند۵،آمریکا۹وبرزیل۱۲٫
نتیجه پژوهش منتشرشده ازافراد۶۵-۱۸سال درآبانماه۹۱توسط آقای دکترمحمدمنتظری نشان می دهدزنجانیهاشادترین ویزدی هاغمگین ترین شهروندان ایرانی هستند.طبق این پژوهش مجردها ودانش آموزان شادترازمتاهل هامی باشند.
