پاسخی به ۲۲ مشکل مطرح شده برای برنامه پزشک خانواده

حدود دو ماه پیش مقاله ای در روزنامه سپید منتشر شد که در آن ۲۲ مشکل اجرایی برای برنامه پزشک خانواده شهری مطرح شده بود، (این مطلب را می توانید در همین سایت بخوانید) دکتر حمید خاکسار از پزشکان عمومی با سابقه که در طرح پزشک خانواده استان فارس نیز همکاری دارند توضیحی برای موارد مطرح شده در این مطلب ارایه کرده اند که در تریبون آزاد همکاران در سایت انجمن پزشکان عمومی ایران منتشر می شود:

3

همکاران پزشک عمومی غبار از دیدگان خود بزدائید!

بنده حقیر، دکتر حمید خاکسار پزشک عمومی از همین خاک پاک هستم که ۲۸ سال سابقه طبابت در بخش خصوصی دارم و افتخار می کنم که نزدیک به سه سال است در کسوت پزشک خانواده شهری در شیراز به درمان مردم شهر و دیارم می پردازم. در پاسخ به این دوست و همکار دلسوز و وظیفه شناس که نمی دانم پزشک خانواده هستند و این مشکلاتی را که برشمرده اند دیگران به ایشان گوشزد کرده اند و یا خود در حین خدمت به آن ها رسیده اند، بر خود لازم می دانم نکاتی را متذکر شوم چرا که بسیاری از این موارد متأسفانه غیرواقعی و ناصحیح هستند و نشان از بی اطلاعی و یا کم اطلاعی دوست و همکارمان دارد.

قبل از هر چیز به آقای دکتر خطیبی که این شهامت را داشته اند، نظرات خود را با شجاعت تمام در صفحه اول نشریه وزین سپید به آگاهی مسئولان برسانند تبریک می گویم ولی یک گله از وی دارم که چرا این دیدگاه را مترادف با مخالفت پزشکان عمومی با اجرای طرح پزشک خانواده در کشور دانسته اند!؟ این ادعا در حالی ابراز می شود که مدت هاست انجمن پزشکان عمومی ایران به عنوان تنها نماینده واقعی جامعه پزشکان عمومی کشور با صدای رسا و در بیانیه ها و قطع نامه های گوناگون مجامع صنفی و علمی خود با وجود داشتن نقدهای اساسی و جدی به برنامه کنونی پزشک خانواده که در حال حاضر در برخی از نقاط کشور اجرا می شود مصرانه خواستار گسترش و همه گیر شدن آن با برطرف نمودن اشکالات و اصلاح برنامه است و هیچگاه توقف و تعویق آن را به مصلحت نظام سلامت کشور نمی داند. چرا که می دانیم عده ای که اجرای این برنامه را با منافع شخصی خود در تضاد می بینند با بهانه ها و ایرادهای متعدد اجرای برنامه پزشک خانواده را به تأخیر می اندازند.

بنده حقیر نگارنده این سطور ۲۳ سال است که در مطب شخصی موفقی به خدمت مشغول هستم. امروز پس از سه سال همکاری با برنامه پزشک خانواده شهری می توانم با قاطعیت اعلام کنم که اجرای این برنامه در صورت انجام اصلاحات ساختاری آن، تنها راه احیای جایگاه طب عمومی در کشور و تعالی شأن و منزلت پزشک عمومی در نظام سلامت می باشد و در این رهگذر رایحه­ی خوش بوی پاسداری از سلامت و بهداشت مردم توسط طب عمومی به عنوان دروازه بان این نظام به مشام خواهد رسید و مردم کشور ما در مناطقی که برنامه پزشک خانواده به صورت کامل استقرار یابد از ثمرات آن بهره مند می گردند.

در ادامه تلاش می کنم به ایرادات و ابهاماتی که همکارمان از آن ها به عنوان «۲۲ مشکل و ضعف کمتر دیده شده در اجرای برنامه پزشک خانواده» نامبرده به منظور تنویر افکار عمومی و برطرف کردن شبهات ایجاد شده اشاره ای داشته باشم.

۱) داروهای OTC

البته دوست عزیزمان در تعریف OTC اشتباه فاحشی داشته اند. خرید داروهای OTC یک حق مسلم مردم است تا داروهایی را که نیاز به نسخه ندارند و اصطلاحاً به آن ها OTC می گویند خریداری کنند.

OTC مخفف اصطلاح Out Of The Counter می باشد که بیمار می تواند بدون داشتن نسخه برخی نیازهای دارویی خود را از مراکز عرضه دارو تهیه کند. دوست ما باید عنوان داروهای خارج از OTC را متذکر شود مانند: آنتی بیوتیک ها که نباید بی رویه و بدون ضابطه به مردم عرضه شود حتی داروهای خارج از OTC به مقدار مصرف یک روز را می توان برای برطرف کردن نیاز فوری از داروخانه تهیه کرد.

در این رابطه باید اذعان داشت با اجرای نزدیک به ۳ سال از برنامه پزشک خانواده در شیراز، به دلیل رایگان بودن دارو در سطح یک (در صورت تجویز توسط پزشک خانواده) اساساً درخواست داروهای بدون نسخه در منطقه به شدت کاهش یافته است!! مردم می توانند با ویزیت و فرانشیز ۱۵۰۰ تا دو هزار تومان به پزشک خانواده خود مراجعه کنند و تمامی داروهای مورد نیاز خود را به صورت رایگان دریافت کنند و دیگر نیازی به مراجعه مستقیم به داروخانه ندارند.

از بین رفتن رابطه مالی بین پزشک و بیمار خواستی است که سال ها به دنبال آن بوده ایم و به این ترتیب است که به نحوی شاهد نظام مند شدن عرضه دارو در برنامه پزشک خانواده شده ایم و این در حالی است که فریاد همه همکاران ما در سراسر کشور از دریافت بدون ضابطه داروهای خارج از OTC، سال هاست به آسمان رفته و هیچ پاسخی همه نگرفته اند. ضابطه مند کردن عرضه دارو در داروخانه ها خواست همیشگی پزشکان عمومی بوده و اجرای برنامه پزشک خانواده نقش مهمی در نظام مند کردن این مهم داشته است.

۲) فرانشیز و ویزیت آزاد

فرانشیز سه هزار تومانی در مقابل حق ویزیت ۲۶ تا ۳۵ هزار تومان همکاران متخصص بهترین انگیزه مادی برای مردم در استفاده از نظام ارجاع می باشد چرا که در صورت مراجعه خارج از نظام ارجاع نه تنها ویزیت بلکه سایر خدمات مانند رادیوگرافی، پاراکلینیک، فیزیوتراپی، سی تی اسکن، ام آر آی و ده ها خدمت دیگر نیز از شمول بیمه خارج می شود بنابراین دیگر در برنامه پزشک خانواده مراجعه مستقیم به متخصصان به هیچ وجه صرفه اقتصادی ندارد. در این سه سال با مشکلات فراوان و حوصله و صبر کافی ما پزشکان عمومی توانسته ایم به تدریج این فرهنگ را در میان مردم رواج دهیم که بسیاری از مراجعات آن ها به سطح ۲ و ۳ غیرضروری است و آن ها می توانند با فراغ بال و در آرامش بسیاری از خدمات را با کیفیت مناسب از پزشک خانواده نزدیک محل سکونت خود دریافت دارند.

۳) مراجعه مردم به اورژانس ها و درمانگاه ها

از آنجایی که مردم برای انتخاب پزشک خانواده خود آزاد بوده اند و در صورت عدم رضایت از وی می توانند پس از سه ماه و تا ۲ بار در سال پزشک خود را تغییر دهند دیگر آن ها نیازی ندارند که به پزشکان اورژانس و درمانگاه های شبانه روزی که فرانشیز بالاتری دریافت می کنند مراجعه کنند در حالی که پزشکان اورژانس از پرونده و بیماری آن ها آگاهی ندارند. بالعکس امروزه مسئولین درمانگاه ها اذعان دارند که مردم ترجیح می دهند که برای موارد غیر اورژانس در تعطیلات و شب ها و ساعاتی که پزشک خانواده در دسترس نیست به مراکز شبانه روزی مراجعه نکنند و روز بعد به دیدار طبیب معتمد خانواده شان بروند. البته این ایراد کاملاً صحیح است که به دلیل نبود زیرساخت های لازم الکترونیکی و تشکیل نشدن پرونده الکترونیک سلامت بیماران قبل از استقرار برنامه پزشک خانواده، پزشکان اورژانس و سطوح ۲ و ۳ در جریان بیماری مراجعه کنندگان قرار نمی گیرند.

۴) وضعیت درمانگاه های خصوصی

در تمام دنیا و نظام های سلامت کشورهای مختلف جهان مردم برای موارد غیر اورژانس شب ها و عصرها به پزشک مراجعه نمی کنند. حتی در کشورر خودمان در مراکز تأمین اجتماعی، شرکت نفت، نیروهای انتظامی و . . . مردم صبح ها در ساعات اداری به مراکز درمانی اختصاص یافته مراجعه می کنند و عصرها و شب ها به موارد ضروری و اورژانسی پرداخته می شود. دلیل ندارد برای بهره مندی اقتصادی درمانگاه ها و اورژانس ها و پزشک هایی که فقط عصرها می توانند طبابت کنند تمهیداتی بیندیشیم که مردم مجبور باشند عصر و شب به آن ها مراجعه کنند.

۵) سلیقه مردم برای انتخاب مطب یا درمانگاه به عنوان پزشک خانواده خود

تجربه عملی در استان فارس نشان داد که تمایل مردم برای ثبت نام و تشکیل پرونده در مطب های شخصی و پزشکان تمام وقت با تجربه و حتی جوان به مراتب بیشتر از تمایل برای ثبت نام در درمانگاه ها می باشد و این ادعا که مطب ها خالی شده و درمانگاه ها سرریز شده اند به هیچ وجه درست نیست. دلیل عمده این تمایل نیز ثابت نبودن و پاره وقت بودن همکاران شاغل در درمانگاه هاست و اساساً مردم شناختی از پزشکان اورژانس و درمانگاه به عنوان طبیب خانواده خودشان ندارند. بالعکس یکی از چالش های من و بسیاری از همکارانم مراجعه روزانه ده ها نفر از بیماران درمانگاه های اطراف مطب برای انصراف و ثبت نام و تشکیل پرونده در مطب می باشد که به دلیل نداشتن ظرفیت ثبت نام و پر شدن جمعیت شرمنده آن ها می شویم.

۶) فضای فیزیکی مطب

اکثر قریب به اتفاق مطب های شخصی موجود در استان شرایط استقرار پایگاه پزشک خانواده را دارا می باشد از طرفی تمامی مراکز قبل از انعقاد قرارداد مورد بازرسی مسئولین نظارت دانشگاه قرار گرفته اند. بنابراین نگرانی از کافی نبودن فضای مطب ها برای استقرار پزشک خانواده صحت ندارد.

۷) استخدام ماما یا پرستار

در حال حاضر ۹۰ درصد پزشکان خانواده شهری دارای پرستار و یا ماما هستند و به جز درصد کمی که در این رابطه مشکل دارند و آن هم به دلیل کمبود شدید مامای آماده به کار در منطقه می باشد مشکل خاصی در این رابطه وجود ندارد. البته در رابطه با نوع قرارداد و نظام مالی در خصوص حق الزحمه دستیار یا ماما پیشنهاد موکد پزشکان خانواده جدا شدن سرانه ماما از پزشک خانواده است و با توجه به وظایف محوله سنگینی که برای دستیار پزشک خانواده پیش بینی شده و همچنین در نظر نگرفتن جایگاه منشی و مسئول پذیرش بیماران در نسخه ۰۲ لازم است که حق الزحمه پیش بینی شده در برنامه برای ماما به منشی و یا مسئول پذیرش مطب تعلق گرفته و سرانه ماما و پرستار جداگانه توسط نظام سلامت محاسبه و به آن ها پرداخت شود.

۸) بیمه کارکنان

براساس قوانین کشوری کارفرما موظف به بیمه پرسنل خود می باشد و این قانون در گذشته هم وجود داشته است و هزینه هایی مانند آب، برق، گاز، بیمه، استهلاک مطب و . . . نیز در مطب ها جاری بوده و ربطی به برنامه پزشک خانواده ندارد. قانون مند شدن روابط کاری بین منشی و پزشک و دستیار و ماما با پزشک یا نظام سلامت مورد حمایت جامعه پزشکی است و این اساساً نقطه ضعف به حساب نمی آید؛ ولی هزینه های متعلقه باید در هنگام محاسبه سرانه پزشک خانواده به صورت واقعی دیده شود. در خصوص هزینه های اولیه و استقرار سخت افزارهای الکترونیکی و تخصیص وام های کم بهره در استان فارس در سال اول برنامه اکثر قریب به اتفاق پزشکان خانواده که تمایل داشتند از ۵ میلیون تومان وام با بهره ۴ درصد به آسانی بهره مند شده اند.

۹) اشتغال پزشکان دولتی در برنامه پزشک خانواده

در خصوص بکارگیری از تمامی ظرفیت های موجود پزشکان عمومی منطقه در برنامه پزشک خانواده شهری فارس و براساس آمار رسمی بیش از ۹۰ درصد پزشکان شاغل در مطب های خصوصی به علاوه گروهی از پزشکان شاغل در مراکز دولتی، انتظامی و . . . به صورت نیمه وقت وارد برنامه شده اند و در حال حاضر نه تنها پزشک عمومی بیکار و جویای کار در استان وجود ندارد بلکه در حدود ۲۰۰ پزشک عمومی کمبود داریم و این در حالی است که در سه سال گذشته پزشکان زیادی از استان های همجوار به فارس مهاجرت داشته اند.

بار مراجعات بیماران به پزشک خانواده

البته بالا بودن بار مراجعات بیماران در ماه های آغازین برنامه تاحدودی مشکل ساز بود ولی با برقرار شدن فرانشیز ۱۰ درصدی ناچیز این کنترل به خوبی سازماندهی شد و در دو سال گذشته به هیچ وجه در مطب ها شاهد هجوم بی رویه نبوده ایم. براساس آمارگیری انجام شده در شلوغ ترین و خلوت ترین مطب ها میانگین مراجعات در مطب های دو شیفته ۳۲ تا ۳۵ نفر بوده که آماری است معقول و معمول و با آمارگیری سالانه بار مراجعات در سال به ۴ نمی رسد. این ادعا بارها با سرشماری و کنترل مراجعات به اثبات رسیده و یک ادعای واهی نیست.

۱۰) بیماران اورژانس

مسأله اورژانسی بودن و یا نبودن بیماران در همه جای دنیا وجود دارد و این وظیفه ماست که با حوصله به درد بیماران گوش کنیم و به مسائل غیر مهم دامن نزنیم. بیماران دردمند ولی نعمت ما هستند و وظیفه ما خدمت به همه دردمندان است و خدمت به بیماران چه اورژانسی و چه غیر اورژانسی وظیفه صنفی و اخلاقی ماست.

۱۱) پرداختی های بیمه ها

گرچه پایبندی بیمه ها در پرداخت های به موقع در برنامه پزشک خانواده ایده آل نبوده ولی روی هم رفته مطلوب بوده است و هر ماه ۸۰ درصد مطالبات به موقع پرداخت می شود. تنها در پرداخت پایش های ۲۰ درصد و ضرایب و افزایش های سالیانه تأخیرهایی وجود دارد که آن هم به دلیل ناهماهنگی میان ستاد مرکزی پزشک خانواده و وزارت رفاه می باشد که در حال حل شدن است. اعلام نشدن سرانه پزشک خانواده در بخشنامه هیات وزیران پیرامون تعرفه های خدمات درمانی سال ۱۳۹۳ باعث چالش ها و درگیری های زیادی در این خصوص شد که امیدواریم با اعلام این مهم در تعرفه های سال ۹۴ مشکلات ایجاد شده مرتفع شود.

۱۲) محدودیت پزشکان خانواده در ارائه خدمات

این اشکال و ایراد مربوط به برنامه پزشک خانواده نمی باشد و سال هاست در سراسر کشور وجود دارد که سازمان های بیمه گر برخی خدمات را منوط به تجویز متخصصان می دانند مانند تجویز سی تی اسکن، ام آر آی و برخی داروها و . . . که سال هاست از درخواست های اصلی پزشکان عمومی بوده است که محدودیت ها برداشته شود. لازم است خاطر نشان کنیم که در حال حاضر دامنه اختیارات پزشکان خانواده به مراتب از پزشکان عمومی دیگر نقاط کشور که برنامه پزشک خانواده جاری نیست فراتر و گسترده تر است!

۱۳) فرهنگ سازی و بحث و جدل پزشک و بیمار

یکی از مشکلات اصلی در استقرار برنامه پزشک خانواده فرهنگ سازی و اصلاح و تغییر ذائقه مردم است و این وظیفه ما پزشکان است که خود اولین گام را برداریم. تغییر فرهنگ و سلیقه مردم و فرهنگ تخصص گرایی که سال هاست در کشور وجود دارد وظیفه همه پزشکان عمومی و خانواده است؛ البته کاری است دشوار ولی شدنی که همت همه ما را می طلبد ولی بهتر است همیشه مردم را مقصر ندانیم! کمی با خودمان صادق باشیم. بگذارید یک مثال ملموس بیاوریم:

صادقانه از خودمان می پرسم مگر ما همیشه نمی گفتیم مردم ما و فرهنگ شان هستند که باعث رواج تزریقات بی رویه و دریافت پنی سیلین می شوند؟!

پس چرا آمار تزریقات و تجویز پنی سیلین در استان فارس و نسخ پزشکان خانواده در این مدت کوتاه به شدت کاهش یافت؟ ایا فرهنگ مردم عوض شد؟ پاسخش را خود بهتر می دانیم!

۱۴) اصل ۴۴ و پزشک خانواده

در حال حاضر ۹۰ درصد مطب ها و ۱۰۰ درصد درمانگاه های خصوصی شیراز وارد طرح پزشک خانواده شده اند و اجرای این برنامه هیچ مغایرتی با اصل ۴۴ قانون اساسی ندارد بلکه دقیقاً در همان راستاست و بخش خصوصی با تمام ظرفیت می تواند اجرای خدمات را عهده دار گردد.

۱۵) بیمه روستایی و برطرف کردن نارضایتی روستائیان

این مورد از موارد استثنایی است که همکارمان درست گفته! بلی باید موارد نارضایتی روستاییان گرامی از طرح بیمه روستایی مرتفع شود برمنکرش لعنت ولی این چه ربطی به اجرای برنامه پزشک خانواده شهری دارد؟

۱۶) هزینه طرح پزشک خانواده

اجرای برنامه پزشک خانواده نه تنها هزینه بر نبوده بلکه با هدفمند کردن هزینه ها، استقرار نظام ارجاع و خرید راهبردی خدمات می توان بسیاری از ریخت و پاش ها و هزینه های غیرضروری نظام سلامت را ساماندهی کند. چرا نگران هستیم که بودجه برنامه پزشک خانواده کم می آید؟!

براساس آمار رسمی ارائه داده شده با وجود افزایش قیمت دارو و رایگان شدن دارو در سطح یک برنامه پزشک خانواده و افزایش چشمگیر مراجعات در این سطح نسبت به گذشته هزینه دارو در استان فارس در مقایسه با استان های همجواری مانند اصفهان افزایش چشمگیر نداشته و کمتر هم بوده است. حقوق پزشکان تنها ۵ درصد هزینه ها در بخش درمان می باشد پس بهتر است نگران حقوق ناچیز پزشکان خانواده در این رهگذر نباشیم چرا می خواهیم با ایجاد جو نبودن بودجه و اعتبار برای پرداخت حقوق پزشکان خانواده خودمان را بترسانیم!؟

۱۷ و ۱۸) فراگیر نشدن برنامه پزشک خانواده در میان همه بیمه ها

وارد نشدن سازمان هایی مانند شرکت نفت، نیروهای مسلح، بانک ها، صدا و سیما و . . . به برنامه پزشک خانواده دلیل بر نامطلوب بودن برنامه نیست بلکه نشان از نظام بیمار اداری کشور دارد. عدم تمرکز نظام های درمانی گوناگون در کشور که مقرر بوده یکپارچه شوند و وجود ردیف بودجه های اختصاصی در برخی ادارات و سازمان ها برای امر درمان پرسنل خود از دلایل اصلی این موضوع است.

۱۹) محدودیت جغرافیایی در انتخاب پزشک خانواده

عنوان کردن این موضوع که مردم نمی توانند پزشک خانواده در هر نقطه شهر را برای خود برگزینند نشان از ناآگاهی همکارمان دارد. از روز اول استقرار برنامه پزشک خانواده شهری در استان محدودیت جغرافیایی و شرط حداکثر فاصله ۱/۵ کیلومتری محل سکونت با پزشک خانواده برداشته شد. با اینکه ما به مردم توصیه می کردیم بهتر است که نزد پزشکان محل سکونت خود به عنوان پزشک خانواده ثبت نام کنند ولی مردم مخیر بودند. با گسترش وسایل ارتباط جمعی همگانی و بهره مندی اکثریت خانواده های شهری از خودرو شخصی دیگر بعد جغرافیایی نمی تواند مانعی برای انتخاب پزشک خانواده باشد.

۲۰) ارجاع به متخصص و فوق تخصص

در حال حاضر تمامی ارجاعات به متخصص و فوق تخصص توسط پزشک خانواده صورت می گیرد و پزشکان متخصص در صورت نیاز مشاوره و یا ارجاع بیمار به سایر متخصصان و رشته های فوق تخصصی تنها می توانند در پسخوراند ارجاع مورد نظر را به پزشک خانواده توصیه کنند ولی ارجاع توسط پزشک خانواده صورت می گیرد. بنابراین پزشک خانواده در جریان تمامی موارد در ارتباط با بیماران خود قرار می گیرد.

۲۱) دندانپزشک خانواده و داروسازان

در خصوص ایجاد دندانپزشک خانواده توسط وزارت بهداشت و درمان اقداماتی در شرف انجام است و این اشکالی در اجرای برنامه پزشک خانواده نمی باشد از طرف دیگر تمامی داروخانه های فارس به صورت صد درصد با برنامه پزشک خانواده همکاری دارند و براساس اطلاع حاصله از انجمن داروسازان فارس کاملاً از این همکاران راضی و خرسند هستند پس نگران آن ها نباشید! آن ها خود می توانند از حق خود دفاع کنند.

۲۲)

در آخرین بند ایرادات دوست و همکار گرامی مان دلیل تمام نگرانی ها و دل مشغولی ها نمایان می شود. ایشان نگران ارتزاق پزشکان، هزینه های ایجاد شده، استمرار درآمد، تغییر شرایط کاری، مشکل شدن درآمد زایی و . . . هستند. در این خصوص باید اعلام کنم با وجود اینکه سرانه اختصاص یافته به پزشکان خانواده در حال حاضر غیر واقعی و به دور از انصاف است ولی ما هم از این مردمانیم!

متأسفانه به بسیاری از اشکالات ساختاری و اساسی اجرای برنامه پزشک خانواده در مقاله همکارمان اشاره نشده است که اگر بخواهیم وارد آن شویم سخن بیشتر به درازا خواهد کشید. مواردی از جمله: بالا بودن جمعیت تحت پوشش، سرانه غیر واقعی، عدم ارائه گایدلاین ها، فراهم نبودن زیرساخت های لازم الکترونیک، عدم تجمیع بیمه ها، مشخص نکردن جایگاه نمایندگان پزشکان عمومی به عنوان مجریان اصلی طرح در ستادهای اجرایی شهر و کشور، موضوع پزشکان یک شیفت و دو شیفت، پیش بینی نکردن سرانه مستقل برای ماما و بسیاری موارد دیگر در مقاله دوستمان دیده نمی شود.

به عنوان یک پزشک خانواده معتقدم که همه ما باید بکوشیم با سعه صدر و صبر و حوصله و در یک تعامل سازنده با مسئولین حوزه سلامت برای استقرار برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در شهر و دیار خود بکوشیم. امروز بسیاری در انتظار شکست این برنامه هستند. پس بهتر است ما به دست خود آب به آسیاب آن ها نریزیم. غبار از چشم بزداییم و با نگاهی روشن به اطراف نظر اندازیم.

دکتر حمید خاکسار- پزشک خانواده شهری شیراز

(Visited 1,737 times, 1 visits today)

درباره‌ تریبون آزاد

مطالب منتشر شده در این قسمت لزوما بیانگر دیدگاههای انجمن نیستند و صرفا برای انعکاس نظرات و دیدگاههای مختلف همکران محترم در این بخش منتشر می شوند.

2 نظر

  1. دکتر بهمن مشفقی

    ه سهم خود از این همه دقت و روشن بینی ی جناب دکتر خاکسار تشکر و قدر دانی می کنم وبه این اعتقاد و اروزی شان احترام می گذارم و امید وارم شاهد عملی شدن آن باشیم :

    همه ما باید بکوشیم با سعه صدر و صبر و حوصله و در یک تعامل سازنده با مسئولین حوزه سلامت برای استقرار برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در شهر و دیار خود بکوشیم. امروز بسیاری در انتظار شکست این برنامه هستند. پس بهتر است ما به دست خود آب به آسیاب آن‌ها نریزیم. غبار از چشم بزداییم و با نگاهی روشن به اطراف نظر اندازیم.

جوابی بنویسید

ایمیل شما نشر نخواهد شدخانه های ضروری نشانه گذاری شده است. *

*