انجمن پزشکان عمومی ایران پایگاه رسمی انجمن پزشکان عمومی ایران
#برگی_از_تاریخ
انجمن پزشکان عمومی ایران
اردیبهشت ۱۳۹۰
سایت انجمن پزشکان عمومی ایران: این مقاله که اردیبهشت ۱۳۹۰ منتشر شد، مروری است از سوی رییس فعلی شورای هماهنگی انجمن‌های پزشکان عمومی ایران بر آن‌چه یکی از روسای پیشین سازمان نظام پزشکی به پزشکان این مرزوبوم داده و آن‌چه در عوض ستانده است.
نردبان و رییس (Ladder & leader)
دکتر مهران قسمتی‌زاده
«این سلب اختیار می‌تواند فرصت مناسبی باشد تا از یک‌سو جلوی تخلفات برخی از اعضای جامعه پزشکی گرفته شود و از سوی دیگر، سازمان حوزه‌ها‌ی تازه‌ای برای فعالیت و ارایه‌ی نظرات کار‌شناسی و طراحی ایجاد کند.»
دکتر سیدشهاب‌الدین صدر
رییس کل سازمان نظام پزشکی کشور
هفته‌نامه‌ی سپید، ۲۵/۱/۹۰
سازمان نظام پزشکی در قانون، سازمانی مستقل و دارای شخصیت حقوقی تعریف شده که به‌منظور تحقق اهداف و انجام وظایف مهمی چون تلاش در جهت پیش‌برد و اصلاح امور پزشکی، مشارکت در ارتقای سطح دانش پزشکی، حفظ و حمایت از حقوق بیماران و همچنین حقوق صنفی شاغلان حرف پزشکی و تنظیم روابط شاغلین حرف پزشکی با دستگاه‌ها‌ی مرتبط تشکیل شده است. اما جدا از این تعریف، هر بخش از جامعه یا هر یک از نهادهای مرتبط با آن، به فراخور حال یا براساس منافع صنفی یا موقعیت اجتماعی خود، انتظار خاصی از این سازمان دارند:
بسیاری از اعضای جامعهی پزشکی آن را نماینده‌ی صنفی جامعهی پزشکی می‌دانند که مهم‌ترین وظیفه‌اش حمایت از این حقوق در مقابل تعرض سایر بخش‌ها‌ی جامعه است، در حالی که اغلب مردم آن را تشکلی می‌دانند که باید به تخلفات جامعهی پزشکی رسیدگی کند یا به تدوین آیین‌نامه‌های مرتبط با عرضه‌ی خدمات پزشکی بپردازد، و البته گروه سومی هم هستند که می‌دانند نظام پزشکی سازمانی در میانه است که باید به روابط بین بیماران، اعضای جامعهی پزشکی و نهادهای دولتی و نیمه‌دولتی مرتبط با امور پزشکی سروسامان دهد و بدین منظور در قانون برای آن هم نقش مشورتی در تهیه لوایح و طرح‌ها‌ی مرتبط با امور پزشکی قایل شده‌اند و هم نقش نظارتی بر اعمال پزشکی و هم نقش آموزشی و پژوهشی.
اما به‌نظر می‌رسد هستند عده‌ای دیگر که از سازمان نظام پزشکی انتظار نقش‌آفرینی‌های دیگری دارند؛ نقشی که نه در قانون پیش‌بینی شده و نه شاید سایر مردم به آن توجهی دارند…
برای پی بردن به این نقش که علی‌رغم بسیاری از جنجال‌ها که تا کنون در مورد سایر وظایف و اختیارات نظام پزشکی برپا شده به‌نظر می‌رسد بیشترین کاربرد و کارآیی را داشته است (حداقل برای کسانی که به پتانسیل این سازمان برای ایفای آن واقف بوده‌اند) لازم است به عقب بازگردیم و ناچاریم برای روشن‌تر شدن موضوع این نگاه گذشته‌نگر را با نورافکنی به یک مساله‌ی قدیمی‌که در طی سالیان سازمان با آن درگیر بوده است (و البته از زاویه‌ای تازه) بپردازیم.
یک داستان قدیمی: نظام پزشکی و تعرفه
همه‌ی کسانی که اخبار نظام سلامت را دنبال می‌کنند، می‌دانند مساله‌ی تعرفه‌ی عرضه‌ی خدمات پزشکی و اختیارات سازمان نظام پزشکی برای تعیین آن مدت‌ها‌ست از مهم‌ترین و داغ‌ترین اخباری است که افکار جامعهی پزشکی به خود مشغول داشته است، چنان‌که موضع‌گیری در قبال آن و پذیرفتن یا نپذیرفتن این حق برای نظام پزشکی از سوی هر یک از مسوولان نظام سلامت یا فعالان این بخش، به معیاری برای حمایت یا عدم حمایت جامعهی پزشکی از او تبدیل شده است.
حال با توجه به این مقدمه از شما می‌خواهم به اظهارنظر‌ها و موضع‌گیری‌ها‌ی دکتر شهاب‌الدین صدر، رییس کل کنونی سازمان و از فعال‌ترین افراد عرصه‌ی نظام سلامت کشور، در سال‌ها‌ی اخیر بپردازیم:
• اردیبهشت ۱۳۸۴، سه ماه پس از تصویب قانون نظام پزشکی و پس از پیروزی در انتخابات نظام پزشکی در نشریه‌ی سازمان: «افزایش اختیارات و ارتقای جایگاه قانونی نظام پزشکی، پایان روزگار زورمداری، کج‌اندیشی و بی‌عدالتی را در نظام سلامت ملی نوید می‌بخشد.»
• ۱۷ مرداد ۱۳۸۴ در گفت‌وگو با خبرنگاران: «تعرفههای اعلام شده توسط سازمان هنوز با رقم واقعی فاصله دارد. جامعهی پزشکی معتقدند هزینه بیشتر از این است و… به‌هرحال نظام پزشکی تعرفه‌ها‌یش را براساس مطالعات کار‌شناسی و در نظر گرفتن ملاحظات انجام داده و خودش را موظف می‌داند بر رعایت این تعرفه‌ها نظارت کند و با کسانی هم که بخواهند از حدود این تعرفه‌ها خارج شوند در چهارچوب قانون برخورد می‌کند.»
• آذر ۱۳۸۴، در سمینار روسای سازمان‌ها‌ی نظام پزشکی سراسر کشور: «هیچ جای دنیا ارایه دهندگان خدمات پزشکی یارانه‌ی خدمات خودشان را نمی‌دهند ولی در کشور ما به‌خاطر عدم شفافیت در اعلام تعرفههای واقعی خدمات پزشکی، این اتفاق رخ داده است. حالا که سازمان نظام پزشکی برای انجام تکلیف قانونی وارد صحنه شده است شدید‌ترین فشار‌ها از جانب بعضی مسوولین بر سازمان وارد شده، که در صورت اجرای تعرفه‌ی سازمان مردم به زیر خط فقر سقوط می‌کنند.»
• دی ۱۳۸۴، در سرمقاله‌ی نشریه‌ی نظام پزشکی: «متاسفانه به‌نظر می‌رسد تهدید‌ها و فشارهای مکرر وارده بر سازمان نظام پزشکی کشور برای لغو اختیارات قانونی آن هم در مقوله‌ی همین اقدامات عجولانه و غیرکار‌شناسی بگنجد.»
• مرداد ۱۳۸۵، در نشست پزشکان ارومیه: «ما جامعهی پزشکی را کار‌شناس این کار می‌دانیم… اگر حرفی از تعرفه یا مسایل و مشکلات حرفه‌ای به‌میان می‌آید برای این است که آحاد جامعه پزشکی بتوانند با امنیت کامل شغلی بهترین خدمات را به مردم ارایه کنند. این حرف از سودجویی و منفعت‌طلبی نیست. لذا اگر حرفی می‌زنیم برای این است که آن موضوع را به مصلحت جامعه و مردم می‌دانیم.»
• سال ۱۳۸۵، نشست مسوولان نظام پزشکی با وزیر بهداشت: «به‌خاطر منافع یک قشر خاص نباید کل مردم جامعه را به خطر انداخت.»
• اسفند ۱۳۸۵، در نشریه‌ی سازمان: دکتر صدر به فعالیت سازمان برای حفظ حق سازمان در تعیین تعرفه‌ی بخش خصوصی (همان حقی که اکنون از دست رفتن آن را فرصتی برای انجام سایر وظایف سازمان می‌داند) افتخار می‌کند و آن را پیروزی بزرگی برای جامعهی پزشکی می‌داند.
در سال ۸۷ دکتر صدر به مجلس شورای اسلامی و کمیسیون بهداشت مجلس راه یافت. این حضور جامعهی پزشکی را دل‌گرم کرد که در این دورهی فعالیت مجلس، قانون نظام پزشکی استقرار مستحکم‌تری یابد. اما این شرایط چندان پایدار نماند. با حضور پررنگ‌تر دکتر صدر در معادلات سیاسی کشور، مساله‌ی نظام پزشکی و اختیارات سازمان در مورد اعلام نرخ تعرفه‌ی خدمات در بخش خصوصی به موضوع گروکشی جریانات سیاسی رقیب با وی تبدیل شد و این امر شرایط را پیچیده‌تر کرد. انتخابات نظام پزشکی در پیش بود و نباید حمایت پزشکان را در این مورد از دست داد. در نتیجه او در زمستان ۸۷ (همزمان با پایان دورهی قبلی ریاست بر سازمان و در آستانه‌ی انتخابات دورهی جدید) در مورد دورهی گذشته‌ی سازمان نوشت: «در این دوره قانون تشکیل نظام پزشکی بار‌ها مورد هجوم واقع شد. رسانه‌ها از مخالفت کم نگذاشتند. دستگاهای اجرایی هم از تمام ظرفیت‌شان استفاده کردند تا نقش تصدی‌گرایانه‌ی از دست رفته‌ی خودشان را بازیابند… اما منتخبان جامعهی پزشکی تصمیم گرفتند از حداکثر ظرفیت پیش‌بینی شده در قانون استفاده کنند.»
اما با گذشت زمان و به‌دست آوردن دوباره‌ی ریاست نظام پزشکی از یک‌سو و فعالیت بیشتر برای کسب معاونت مجلس از سوی دیگر، به‌تدریج حجم و بسامد چنین دفاع‌هایی از حقوق صنفی جامعهی پزشکی در اظهارنظرهای آقای رییس کمتر و کمتر شد. به‌دست آوردن عنوان نایب رییسی مجلس پیروزی سال ۸۹ دکتر صدر بود؛ عنوانی که امید داشت در سال ۹۰ نیز تکرار شود (که تکرار هم شد). اما برای کسب این عنوان دیگر نیازی به حمایت همکاران پیشین در جامعهی پزشکی نبود، بلکه باید همکاران جدید مجلسی از او راضی می‌بودند؛ همکارانی که در جریان تصویب لایحه‌ی برنامه‌ی پنج‌ساله، اختیار تعیین تعرفه را از نظام پزشکی بازپس گرفته بودند. در چنین فضایی بود که دکتر صدر در مورد این سلب اختیار اظهارنظری کرد که تعجب همگان را برانگیخت؛ همان نظری که عین آن را در پیشانی یادداشت حاضر خوانده‌اید.
نظام پزشکی به‌مثابه یک نردبان
تصور می‌کنم هم‌اکنون آن نقش «دیگر» نظام پزشکی بر شما آشکار شده باشد؛ نردبانی برای ترقی در مناصب قدرت؛ نقشی که احتمالاً دیگر دکتر صدر بدان احساس نیاز نمی‌کند. شاید او می‌اندیشد که از آخرین پله‌ی این نردبان بالا رفته و به بام هیات رییسه‌ی مجلس رسیده است و برای رسیدن به بامی بالا‌تر دیگر به نردبان قدیمی نیازی نیست و باید نردبان و سکوی پرش مناسب‌تری یافت.
در انتهای یادداشت شاید نگاهی به سایر نردبان‌های ترقی آقای رییس در ۳۰ سال گذشته خالی از لطف نباشد.
• ورود به دانشگاه علوم پزشکی تهران، ۱۳۵۸
• اخذ دکترای پزشکی عمومی، ۱۳۶۶
• اخذ تخصص فیزیولوژی، ۱۳۶۹
• مسوول جهاد دانشگاهی دانشکده‌ی پزشکی، از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۴
• عضو شورای مدیریت دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، از ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴
• سرپرست دفتر طرح و برنامه و مشاوره‌ی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، از ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۶
• معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، از ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۱
• عضو شورای مرکزی جهاد دانشگاهی کشور، از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۰
• سرپرست هیات پزشکی حج وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۷
• دبیر هیات مرکزی گزینش دستیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱
• عضو شورای نامگذاری کشور (شورای‌عالی انقلاب فرهنگی)، از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱
• نماینده‌ی مردم تهران در دوره‌های چهارم و پنجم مجلس، از ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۹
• نایب رییس کمیسیون بهداری مجلس شورای اسلامی، از ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵
• رییس کمیسیون بهداری مجلس شورای اسلامی، از ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹
• عضو شورای نظارت بر صدا و سیما (نماینده‌ی قوه‌ی مقننه)، از ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۵
• رییس کل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، از ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹
• عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، از ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹
• عضو شورای‌عالی نظام پزشکی کشور، از ۱۳۷۵ تا کنون
• رییس سازمان پزشکان مسلمان جهان، از ۱۳۷۷ تا کنون
• رییس سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ، از ۱۳۷۹ تا کنون
• مدیر گروه فیزیولوژی دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، از ۱۳۷۱ تا کنون
• رییس هیات عالی انتظامی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، از ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴
• رییس سازمان پزشکی قانونی کشور، از ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۵
• رییس سازمان پزشکی قانونی کشورهای اسلامی، از ۱۳۸۳ تا کنون
• مدیرعامل و رییس هیات مدیره‌‌ی صندوق قرض‌الحسنه‌ی پزشکان کشور، از ۱۳۸۱ تا کنون
• رییس کل سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، از ۱۳۸۳ تا کنون
• نماینده‌ی مردم تهران در دورهی هشتم مجلس شورای اسلامی، از ۱۳۸۷ تا کنون
• رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، از ۱۳۸۷ تا کنون
• نایب رییس مجلس شورای اسلامی، از ۱۳۸۹ تا کنون.
منبع: ماهنامه «پزشکان گیل»، ش ۹۱، اردیبهشت ۱۳۹۰
