انجمن پزشکان عمومی ایران پایگاه رسمی انجمن پزشکان عمومی ایران
دکتر بابک خطی، طبیب کودکان
این روزها رونمایی از نامه سطح‌بندی تجویز آنتی بیوتیک‌ها و تعیین لیست ممنوعه برای پزشکان عمومی و اخیرا پرده‌برداری از روش عجیب الزام به مشاوره عفونی برای برخی آنتی‌بیوتیک‌های تجویزی توسط متخصصین و فوق تخصص‌ها انجام شده است که همگی با مقدمه‌های سرشار از دلسوزی برای تجویز درست آنتی‌بیوتیک‌ها است اما به نظر می‌رسد که در آن به دغدغه درمان درست بیمار و مدیریت اقتصاد درمان توجه نشده است.
آیا میزان تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها توسط پزشکان در کشور ما در زیاد است؟ پاسخ نگارنده به این سوال مثبت است؛ اما روش اتخاذ شده فوق موهن ترین، ساده انگارانه‌ترین و غیر موثر‌ترین راه برای تجویز منطقی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند باشد.
نقدها:
الف:
هدف قرار‌دادن پزشکان عمومی در مورد ممنوعیت! تجویز برخی اقلام آنتی‌بیوتیک حرکتی سرشار از بی تجربگی و ساده سازی امور و از طرفی نشانگر سایه ی دست‌های پنهانی است که به حذف پزشکی عمومی از گردونه درمان می‌اندیشد و فکر نمی کند که دود حذف این رکن اساسی به چشم سلامت جامعه می‌رود.
همه پزشکان باید بتوانند بر اساس علم، تجربه و امکانات محل کار خود هر نوع دارویی را که به صلاح بیمار خود می‌دانند تجویز کنند و البته مسوول عملکرد خویش هستند.
نکته مهم و عجیب این است که مقدمه این بخشنامه از آموزش بیمار برای تجویز صحیح آنتی‌بیوتیک توسط پزشک و اقناع او، به سادگی و به عنوان اقدامی نزدیک به محال گذر کرده است.
نکته جالب توجه دیگر این نامه، ورود سریع و کاملا مشفقانه! بیمه سلامت به موضوع و خبر از عدم پوشش بیمه‌ای این لیست ممنوعه است.
ب: همه پزشکان متخصص و فوق تخصص در موارد مختلف و در صورت احساس نیاز از همکاران متخصص عفونی خود مشاوره می‌خواهند و این روشی روتین و جا افتاده است که مثل همه مشاوره‌ها اصول و چارچوب خود را دارد.
اما بخشنامه‌های دستوری که الزام به مشاوره عفونی در مورد برخی داروهای آنتی‌بیوتیکی خاص می‌نماید سوای توهین و ایجاد زمینه ی اختلاف بین رشته‌ای که هرگز قبلا وجود نداشته است، می‌تواند زمینه آسیب جدی به بیماران و سلامت جامعه را هم فراهم آورد.
متخصصان یا فوق تخصص‌ها سال‌های متمادی را در آموزش درمان بیماران خاص رشته خود گذرانده اند و از زیر و بم آن خبر دارند.
بیماران این پزشکان چه مقدار از یک مشاوره عفونی اجباری (غیرلازم) توسط همکار عفونی که در اصول آن رشته صاحب تجربه کافی نیست می‌توانند سود ببرند. این مشاوره در مواردی می‌تواند برای بیمار غیر مفید و حتی آسیب زننده باشد.
به عنوان مثال یک متخصص کودکان یا فوق نوزادان را در نظر بگیرید که در مورد عفونت‌های نوزادان (هر کدام در حد خود) وقت فراوان گذاشته اند و در آن صاحب تجربه و علم هستند. حالا فرض کنید که بخواهند در موردی مثل شرایط خاصی از سپسیس نوزادی طبق رفرنس و تجربه، درمانی مثل وانکومایسین بگذارند و در این شرایط مجبورباشند مشاوره عفونی درخواست کنند. تا اینجا فقط عجیب است اما این داستان پرده خطرناکتری هم می‌تواند داشته باشد و آن وقتی که در مرکزی فوق عفونی کودکان وجود نداشته باشد و این مشاوره برای یک متخصص عفونی فرستاده شود که نسبت به یک متخصص کودکان یا فوق نوزادان در این مورد تجربه کافی هم ندارد.
این بخشنامه‌ها شان متخصصان عفونی را هم که در موارد لازم طرف محترم مشاوره‌های متعدد بوده اند تحت خطر جدی قرار می‌دهد.
ج: بد نیست وزارت بهداشت که تا این حد به تجویز منطقی داروها حساس است سری هم به داروخانه‌ها بزند که البته در برخی از آنها اکثر داروهای آنتی‌بیوتیکی از لووفلوکساسین تا انواع سفالوسپورین‌های نسل یک و دو و سه و… بدون هیچ نسخه‌ای به بیمار عرضه می‌شود.
لازم به ذکر است در این داروخانه‌ها اوضاع داروهای دیگر غیرآنتی‌بیوتیکی نیز بهتر نیست.
راه حل‌ها:
۱-تهیه گایدلاین‌های تجویز دارو خصوصا آنتی‌بیوتیک‌ها در هر رشته توسط افراد با تجربه آن تا در کنار رفرنس‌ها به طور نظام مند به تجویز منطقی داروها کمک کند.
۲-بررسی دقیق نسخ دارویی به صورت فعال و کیفی و توسط تیم کاربلد (نه به صورت نمایشی و افراد غیر مسلط و روش‌های کمی مثل شمردن تعداد داروهای یک نسخه) به طور تصادفی و برخورد با موارد تجویز غیر منطقی دارو در هر سطح
۳-نظارت دقیق بر عرضه داروها در داروخانه‌ها تا جز لیست مشخص داروهای بدون نسخه، هیچ داروی دیگری را به مراجعه کنندگان عرضه ننمایند.
به وزارت بهداشت یادآور می‌شود تجویز منطقی دارو و جلوگیری از مصرف بی رویه آنتی‌بیوتیک‌ها قطعا از نیازهای اساسی بهبود وضع سلامت کشور است، اما راه‌های منطقی‌تری هم برای رسیدن به آن وجود دارد و ساده‌ترین راه‌ها الزاما بهترین آنها نیست.
