خوب و بدِ ورود تکنولوژی به حوزه پزشکی

در گفتگو با عضو هیات مدیره انجمن پزشکان عمومی ایران

ندا احمدلو

سایت انجمن پزشکان عمومی ایران: این روزها با ورود تکنولوژی به عرصه پزشکی، کار بسیاری از پزشکان و بیماران ساده‌تر شده است اما همین تکنولوژی روز، دردسرهایی هم به همراه داشته و چالش‌های نوینی در برخی از زمینه‌ها ایجاد کرده است. از این رو، گفتگویی با دکتر ملیحه کیانفر، عضو هیات مدیره انجمن پزشکان عمومی ایران درباره خوب و بدِ ورود تکنولوژی به حوزه پزشکی انجام داده‌ایم تا بیشتر با چالش‌های پیشِ روی این مساله آشنا شویم.

خانم دکتر! به عنوان اولین سوال برایمان می‌گویید که استقبال از کدام تکنولوژی‌ها در حوزه پزشکی بیشتر بوده است؟
تکنولوژی‌های موجود در حوزه پوست و زیبایی! درواقع، یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده، ورود تکنولوژی به حوزه پزشکی (تشخیص، درمان و پیشگیری) است و با توجه به رویکردی که پزشکان عمومی به بحث زیبایی دارند، استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی در مطب‌های آنها رونق فراوانی پیدا کرده است. تمایل به استفاده از تکنولوژی‌های مربوط به حوزه زیبایی، در حدی مشهود است که ما در نمایشگاهی که در کنار پنجمین همایش فصلی انجمن پزشکان عمومی شکل گرفته بود، دیدیم که شرکت‌های مختلفی (در حوزه تکنولوژی پزشکی) صاحب غرفه هستند و خود این موضوع نشان‌دهنده اقبال و استقبال زیاد از تکنولوژی‌های موجود در حوزه پزشکی است.

با توجه به این‌که دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های مختلف در حوزه پزشکی، به سادگی در چنین نمایشگاه‌هایی عرضه می‌شوند، آیا نباید دقت نظر خاصی برای خرید آنها از سوی جامعه پزشکی وجود داشته باشد؟
چرا! اتفاقا نکته خیلی مهمی که همکاران ما باید به آن توجه کنند، بحث استانداردها است و فکر می‌کنم که باید در یکی از همایش‌ها، کارگاه یا چندین پنل سخن‌رانی به این موضوع اختصاص داده شود. پزشکان ما باید در مرحله اول بتوانند برای خرید خودشان انتخاب درستی داشته باشند و در مرحله بعدی هم از خدمات پس از فروش دستگاه‌هایی که خریداری می‌کنند و کالیبره بودن دستگاه‌هایشان مطمئن شوند. به هر حال از این دستگاه‌ها برای بیماران و مراجعه‌کنندگان استفاده می‌شود و باید نسبت به این نکات دقت کافی به عمل بیاید تا سلامت مردم به خطر نیفتد.
من فکر می‌کنم که متاسفانه، این خلأ نه‌تنها در حوزه پزشکان عمومی، بلکه در کل جامعه پزشکی وجود دارد و باعث می‌شود بیشتر از آن‌که پزشکان عمل (action) داشته باشند، شرکت‌ها در موقعیت القای بعضی مسائل قرار بگیرند و این مساله مقداری جای نگرانی دارد. بنابراین پزشکان باید به این موضوع توجه کنند که صرف وجود داشتن علامت CE روی کاتالوگ به معنای استاندارد بودن یا تایید قطعی کیفیت کالا نیست و خیلی مهم است که پزشکان ما نسبت به استانداردها و مستندات تاییدکننده کیفیت دستگاه‌ها کاملا آگاهی داشته باشند.

پزشکان چطور می‌توانند این آگاهی را کسب کنند؟
تعاریف مختلفی در سایت‌های مختلف در این زمینه وجود دارد. یکی این‌که پزشکان باید medical device را بشناسند. یعنی تعریف تجهیزات پزشکی، استاندارد معیّن و مشخصی دارد. تقسیم‌بندی‌های خاص و کلاس‌های مختلفی برای تجهیزات پزشکی وجود دارند، مثل کلاس‌بندی اتحادیه اروپا (CE) که راحت‌تر قابل دسترس است یا سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) که استانداردهای سخت‌گیرانه‌تری دارد. در هر صورت، رویکرد ما به سمت تقسیم‌بندی‌های اتحادیه اروپا است و در این ساختار، تجهیزات پزشکی به کلاس‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. هر کدام از این کلاس‌ها با certificate های خاصی مشخص شده‌اند و موقع خرید تجهیزات باید این certificate ها را از فروشنده درخواست کرد. این اطلاعات در سایت‌های مختلف مثل اداره کل تجهیزات پزشکی باید وجود داشته باشد، ولی در غیر این صورت پزشکان باید چنین چیزی را تقاضا کنند.

پیشنهاد شما برای شناساندن این موارد به پزشکان چیست؟
پیشنهاد من این است که خود انجمن پزشکان عمومی در یکی از همایش‌ها به همین موضوع بپردازد تا نقاط مبهم آن به صورت واضح و روشن توضیح داده شود. البته من قبلا مقاله‌ای درباره این موضوع ارائه کرده بودم ولی ظاهرا چون سیمرغ چاپ نشده است، مقاله من هم هنوز در دسترس نیست. در این مقاله درصدد این بودم که اقبال همکاران را ارزیابی کنم تا بتوانیم وارد تقسیم‌بندی کلاس‌ها شویم. فرضاً کالای کلاس یک، کالایی است که خطری برای کاربر، پزشک و بیمار ایجاد نمی‌کند. به این نوعی خوداظهاری می‌گوییم که از طرف خود فروشنده ارائه می‌شود و قابل استناد است. البته وقتی که کالاها وارد کلاس‌های بالاتری شوند، به مستندات خاصی نیاز داریم که حتما باید ارائه شوند و اهمیت زیادی دارد. به هر حال، توجه به این موضوع باید شکل بگیرد و باید به‌عنوان یک خواسته از سوی پزشکان به شرکت‌ها ارائه شود. باز هم تاکید می‌کنم که نباید صرف وجود داشتن علامت CE را روی کالا به‌عنوان تایید استاندارد و کیفیت آن تلقی کرد.