انجمن پزشکان عمومی ایران پایگاه رسمی انجمن پزشکان عمومی ایران
Related Articles
تولد نسل سوم دانشگاههای علوم پزشکی
سایت انجمن پزشکان عمومی ایران: معاون آموزشی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌گوید: فاز چهارم طرح تحول سلامت بازنگری اساسی آموزش پزشکی پس از ۳۵ سال است که در آن نسل سوم دانشگاه های علوم پزشکی متولد می‌شود.
باقر لاریجانی در گفت و گوی تفصیلی با خبرنگار سلامت ایرنا به تشریح چهارمین فاز طرح تحول سلامت که تحول در آموزش پزشکی است، می‌پردازد، اقداماتی که از پاییز ۹۴ کلید خورد.
او در این گفت و گو از خروج دانشگاهها از لاک آموزشی و تحقیقاتی و حرکت به سمت حل مسائل کشور، کارآفرین شدن فارغ التحصیلان آنها به جای جویای کار بودنشان؛ افزایش آموزش‌های مجازی و از راه دور و ارائه واحدهای درسی متناسب با مشکلات بهداشتی- درمانی هر استان در طرح تحول سلامت سخن می‌گوید.
با هم مشروح این گفت و گو را می‌خوانیم:
*فاز چهارم طرح تحول سلامت، تحول در آموزش پزشکی است، اما در مورد تحولاتی که در این بخشی در یکسال گذشته رخ داده است، کمتر اطلاع رسانی شده است، فاز چهارم طرح تحول سلامت، تاکنون چه دستاوردهایی داشته است؟
لاریجانی: حوزه آموزش پزشکی یکی از بخش‌های بسیار مهم وزارت بهداشت و نظام سلامت است و لازم بود که ۳۵ سال بعد از انقلاب اسلامی یکبار دیگر این حوزه را بازبینی کنیم و نوآورینی هایی در آن قرار دهیم، نقاط ضعف را مورد توجه قرار دهیم و از بسترها و نقاط قوت آن استفاده بیشتری کنیم.
واقعیت این است که آموزش پزشکی ایران واقعاً در منطقه بی نظیر است و شاید بتوان گفت در برخی حوزه‌های آموزش پزشکی که همزمان با ارائه خدمات هم درگیر است و تحقیقات هم متناسب با آن وجود دارد، یک نوع آموزش نوین است که نقاط مثبت خیلی زیادی دارد و البته چالش‌هایی هم دارد.
در فاز چهارم طرح تحول سلامت، به دنبال این هستیم که یک نگاه جدیدی را در دانشگاههای علوم پزشکی گسترش دهیم اما این حرکت نیازمند این است که دانشگاهها نیز به طور کلی وضعیت خودشان را ارزیابی کنند، برنامه‌های زیادی در این عرصه وجود دارد و به طور کلی هدف این است که در حوزه‌های مختلفی بتوانیم مرجعیت علمی منطقه را به دست آوریم.
باید بتوانیم تا چند ده سال آینده در برخی حوزه‌ها به این هدف برسیم و اگر می‌خواهیم به این هدف برسیم باید برای این کار برنامه داشته باشیم، باید هر دانشگاه بداند، کجای کار است و در منطقه آموزش پزشکی کجا قرار دارد، این کار و ماموریتی است که از فاز چهارم طرح تحول سلامت از دانشگاههای علوم پزشکی خواسته‌ایم.
خود این فکر در دانشگاههای علوم پزشکی تحول آفرین است، در این مسیر یک مرکز تحقیقات خوب دانشگاهی باید بداند که کجای منظومه توسعه علم است و باید بداند به کجا می‌رود، همین فکر تاثیرگذاری زیادی دارد و باعث رشد آموزش پزشکی در کشور و توسعه دانشگاههای علوم پزشکی می‌شود و در یکی دیگر از بسته‌های طرح تحول سلامت ایجاد دانشگاههای نسل سوم را دنبال می‌کنیم.
دانشگاههای علوم پزشکی اگر نخواهند با صنعت ارتباط پیدا کنند و نخواهند از دانشگاه بیرون بیایند و درهایشان را باز کنند، بعد از مدتی دچار رکود می‌شوند و برگشت به عقب خواهندداشت. در بسیاری از کشورهای دنیا الان شرکت‌های دانش بنیان محصول دانشگاهها هستتند و در کنار دانشگاه قرار می‌گیرند. این شرکتها خیلی هم محتاج بودجه‌های دولتی نیستند و روی پای خودشان می‌ایستند.
*در واقع به دنبال این هستید که دانشگاه و صنعت را به هم متصل کنید تا کارهای مشترک داشته باشند؟
لاریجانی: بله، دقیقاً، کاری که ما می‌کنیم، این است که این نگاه را به خصوص در رشته‌های پایه پزشکی این نگاه را تقویت کنیم زیرا در رشته‌های بالینی به خاطر مزایا و کارانه‌ای که وجود دارد، پیشرفت‌هایی صورت گرفته اما پیشرفت در رشته‌های علوم پایه با رشته‌های بالینی متناسب نیست.
یکی از سیاستهای وزارت بهداشت در فاز ۴ طرح تحول سلامت این است که شرکت‌های دانش بنیان را توسعه دهیم، چه از طریق حوزه بالینی و چه به صورت مستقل، نگاه کلی این است که دانشگاه باید بتواند مشکلی از مشکلات کشور را حل کند و در جاهایی که در یک منطقه دانشگاهی مسئله وجود دارد، آن مسئله را حل کنند، این نگاه در مجموع برای کشور تحول آفرین است و در سیاستهای کلان کشور هم این موضوع بوده است.
*به جز مسئله محور شدن فعالیت دانشگاههای علوم پزشکی چه تحول دیگری قرار است در آموزش پزشکی کشور رخ دهد؟
لاریجانی: موضوع مهم بعدی، اعتباربخشی دانشگاههای علوم پزشکی است، بعد از انقلاب هیچ وقت دانشگاههای علوم پزشکی اعتباربخشی داخلی و خارجی نشده‌اند، از امسال می‌خواهیم برای اولین بار تمام دانشگاههای علوم پزشکی را اعتباربخشی کنیم.
*رتبه بندی آموزشی دانشگاهها قبلاً انجام شده بود؟
لاریجانی: بله، رتبه بندی را خوشبختانه قبلاً داشته‌ایم و چندین بار تاکنون دانشگاههای علوم پزشکی از نظر آموزشی رتبه بندی شده‌اند، در سال جاری هم با طرح راد که طرح قدیمی رتبه بندی دانشگاه‌هاست و هم با طرح آتنا که جدید است، دانشگاههای علوم پزشکی و مناطق آمایشی را رتبه بندی می‌کنیم، حتی امسال تیمی از خارج از دانشگاهها می‌آیند و شرایط دانشگاه را می‌بینند و به آنها توصیه‌هایی می‌کنند که در رتبه بندی آنها مؤثر است.
اما اعتباربخشی کار وسیعتری است، در این طرح تمام قسمت‌های دانشگاه از این نظر که چقدر با استانداردها و سنجه‌های مورد بررسی تطابق دارند، مورد بررسی قرار می‌گیرند، سال گذشته تمام آیین نامه‌های اعتباربخشی دانشگاههای علوم پزشکی را کامل کردیم و به دانشگاهها ابلاغ شد، استانداردهای کاملی را به دانشگاهها فرستادیم و امسال سالی است که برای اولین بار اعتباربخشی دانشگاههای علوم پزشکی را اجرا می‌کنیم.
* اعتباربخشی دانشگاهها را خود وزارت بهداشت اجرا می‌کند؟
لاریجانی: کار جدیدی که انجام می‌دهیم، این است که بسیاری از کارها را به دست خود دانشگاههای علوم پزشکی انجام می‌دهیم، ۱۱ بسته برای اعتباربخشی دانشگاهها داریم و یک بسته پایش هم وجود دارد و در واقع ۱۲بسته برای ارزیابی و اعتباربخشی دانشگاهها داریم. برخی بسته‌ها خودشان چهار محور دارند و همه کار این اعتباربخشی را به دانشگاههای علوم پزشکی سپرده‌ایم.
وزارت بهداشت هم موضوع را به صورت کلان دنبال می‌کند. کل کار اعتباربخشی دانشگاههای علوم پزشکی را هم به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان سپرده‌ایم و از این دانشگاه خواسته‌ایم که با کمک مناطق آمایشی دیگر این کار را انجام دهد.
*در واقع هر دانشگاه، دانشگاه دیگری را اعتباربخشی و ارزیابی می‌کند؟
لاریجانی: بله، مثلاً دانشگاههای منطقه یک، دانشگاههای منطقه دو را ارزیابی می‌کنند و با کمک دانشگاه اصفهان، تیمی‌هایی می‌روند تا با کمک وزارت بهداشت، اعتباربخشی در سطح کلان انجام شود. در واقع کارهای اجرایی به عهده دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است و این کار را با کمک دانشگاههای قطب مناطق آمایشی انجام می‌دهد، همه دانشگاههای علوم پزشکی، هم اعتباربخشی می‌شوند و هم اعتباربخشی می‌کنند.
در برخی دانشگاههای علوم پزشکی بیش از دو هزار هیئت علمی داریم، در میان آنها حتماً پنج تا ۱۰ نفر پیدا می‌شوند که به کار اعتباربخشی علاقه مند باشند و در این کار کمک کنند.
اعتباربخشی بین المللی هم امسال برای اولین را انجام می‌شود، در ۱۷ دانشگاه علوم پزشکی قرارداد آن بسته شده است و این کار برای آنها انجام می‌شود.
*اعتباربخشی بین المللی را کجا انجام می‌دهد؟
لاریجانی: این کار را به دانشگاه علوم پزشکی تهران سپرده‌ایم، این دانشگاه با یک شرکت اعتباربخشی بین المللی قرارداد بسته است و با یک سازمان بین المللی از دانشگاه آکسفورد که کارش اعتباربخشی دانشگاه‌هاست همکاری می‌کند، این قرارداد بسته شده است که ۱۷ دانشگاه علوم پزشکی کشور اعتباربخشی بین المللی شوند.
*احتمالاً این دانشگاهها، از دانشگاههای بزرگ و تیپ یک هستند؟
لاریجانی: بله
*اقدام دیگری که در فاز چهار طرح تحول انجام می‌شود، چیست؟
لاریجانی: سیاست دیگری که در این طرح دنبال می‌شود، مجازی سازی دانشگاه‌هاست، در حوزه علوم، آموزش بیش از ۲۵ درصد علوم نیاز به ارتباط چهره به چهره ندارد، در دنیا نیز این آموزش‌ها مجازی است یا مخلوطی از آموزش مجازی و حضوری است به همین علت دانشگاه مجازی علوم پزشکی را تشکیل دادیم، مجوز آن گرفته شده است و امسال ردیف بودجه دارد، مجلس ردیف آن را تصویب کرد و این دانشگاه مستقر شد و خیلی از مسئولیت‌ها را برای مجازی سازی آموزش پزشکی به این دانشگاه سپرده‌ایم و از این دانشگاه خواسته‌ایم که به مجازی سازی آموزش در دانشگاههای دیگر نیز کمک کند و قرار است در تمام دانشگاههای علوم پزشکی واحدهای مجازی تشکیل شود. خود دانشگاه علوم پزشکی یا دانشکده مجازی یا واحد مجازی ایجاد می‌کند و اگر لازم باشد برخی قوانین را تغییر می‌دهیم.
*مثلاً چه قانونی؟
لاریجانی: مثلاً اخیراً در شورای برنامه ریزی وزارت بهداشت، تصویب شده که تمام واحدهای درسی رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی می‌توانند با تصویب شورای دانشگاه به صورت مجازی ارائه شوند.
*در این رشته‌ها دیگر حضور در کلاس اجباری نخواهد بود؟
لاریجانی: حضور در کلاس به صورت مجازی باید انجام شود، البته کلاس مجازی این نیست که دانشحویان در جایی نمی‌نشینند، خیلی وقت‌ها ممکن است، کلاس مجازی نباشد اما همزمان دانشجویان با یک کامپیوتر به استاد متصل می‌شوند و می‌توانند با استاد تعامل داشته باشند. برداشت ما این است که مجازی سازی آموزش پزشکی، حرفه پزشکی را به سمت جلو هدایت می‌کند.
یک چهارم دروس رشته‌های دوره دکترا نیز تصویب شده است که می‌توانند به صورت مجازی برگزار شوند، البته اینکه از فردا تمام این کارها انجام شود، این طور نیست و حتماً زمانی طول می‌کشد اما این طرح‌ها شروع شده‌اند.
*برنامه‌های درسی رشته‌ها نیز تغییر می‌کند؟
لاریجانی: بله، در برخی رشته‌های علوم پزشکی به بازنگری برنامه درسی (کالی کلوم) نیاز داریم، ۶۰ درصد برنامه درسی رشته‌های علوم پزشکی بازنگری شده‌اند. نکته دیگر این است که ممکن است در یک استان و دانشگاه علوم پزشکی یک نیاز آموزشی را ببینند که در این برنامه درسی نیست، به همین علت به دانشگاههای علوم پزشکی اجازه داده‌ایم که ۲۰ درصد برنامه آموزشی را متناسب با نیاز استان خود تغییر دهند و می‌توانند این کار را با مصوبه شورای آموزشی دانشگاه خود انجام دهند، البته باید تغییرات را به دانشگاه قطب منطقه آمایشی خود اطلاع دهند تا دانشگاه قطب مطمئن شود که در این مسیر آفتی صورت نگیرد یعنی دانشگاهها در این کار از هم مراقبت می‌کنند.
این کار بزرگی است، مثلاً در یک دانشگاه ممکن است، یک بیماری غیر واگیر خیلی زیاد باشد، در این صورت دانشگاه می‌تواند، واحدهای درسی مرتبط با آن موضوع را بیشتر کند، یا ممکن است در یک دانشگاه اعتیاد زیاد باشد، بالاخره پزشکانی که در یک دانشگاه درست می‌خوانند بعداً باید بیماران همان استان را درمان کنند.
نکته دیگر در مسیر بین المللی سازی دانشگاههای علوم پزشکی است، در این مسیر سایت ejucation دانشگاهها به صورت بین المللی و به زبان خارجی نیز آماده شده است و اطلاعات دانشگاه در این سایت قرار داده می‌شود، خود ما در معاونت آموزشی وزارت بهداشت، ۲۵۰ برنامه آموزشی را به زبان انگلیسی آماده کرده‌ایم و توی این سایت گذاشته‌ایم.
اگر دانشگاهی می‌خواست که برنامه آموزشی را به زبان انگلیسی ترجمه کند، ممکن بود به مشکل بخورد اما اکنون این برنامه‌ها وجود دارند و همه دانشگاهها به این متون دسترسی دارند. در چند ماه گذشته نیز بیش از ۳۰ هزار بار به سایت بین المللی آموزش پزشکی وزارت بهداشت مراجعه شده است. اگر می‌خواهیم در منطقه مرجعیت علمی را پیدا کنیم باید کاری کنیم که در منطقه شناخته شویم.
*به جز مرجعیت علمی، مجازی سازی دانشگاهها، اعتباربخشی داخلی و بین المللی، بازنگری دروس آموزشی و ایجاد مناطق آمایشی، چه اقدام دیگری در فاز چهارم طرح تحول سلامت انجام می‌شود؟
لاریجانی: اقدام مهم دیگر، مأموریت گرایی دانشگاههای علوم پزشکی است، کشور را به ۱۰ منطقه تقسیم کرده‌ایم و به هر کدام از مناطق یک مأموریت خاص داده‌ایم، این تحول بزرگی است که در شرف وقوع است و منجر به توسعه دانشگاههای علوم پزشکی می‌شوند، دانشگاههای بزرگتر باید به دانشگاههای کوچکتر برای توسعه کمک کنند، مثلاً اگر قرار است دانشگاه زابل توسعه پیدا کند این کار باید به کمک دانشگاه زاهدان انجام شود نه دانشگاه آذربایجان شرقی.
حتی به دانشگاههای بزرگ گفته‌ایم که اگر رشته‌های کوچکشان را به دانشگاههای کوچک واگذار کنند، کارهای بزرگتری را به آنها و اگذار می‌کنیم و اجازه تأسیس رشته‌های دکترا و phd به آنها می‌دهیم.
*با این کار می‌خواهید برای توسعه دانشگاهها انگیزه ایجاد کنید؟
لاریجانی: بله، انگیزه ایجاد می‌کنیم. به طور خلاصه طرح آمایش منطقه‌ای دانشگاههای علوم پزشکی به خوبی پیش می‌رود و امسال گزارش مبسوطی را در این زمینه منتشر می‌کنیم. ۵۰ مأموریت خاص برای دانشگاهها تعریف کرده‌ایم و به هر کدام از دانشگاهها ماموریتی را سپرده‌ایم، مجموعه‌ای از تحرکات در دانشگاهها شروع شده است. برداشت ما این است که آموزش پزشکی کشور با نوآوری‌های بیشتری مواجه می‌شود و شور و شوق و حرکت در دانشگاهها بیشتر شده است.
تمام برنامه‌های تحول آموزش پزشکی را نیز برای تمام استادان دانشگاهها فرستاده‌ایم و از آنها خواسته‌ایم که اگر اشکالی می‌بینند بگویند تا اصلاح کنیم.
*در مأموریت گرایی، مثلاً چه مأموریت‌هایی را به دانشگاهها واگذار کرده‌اید؟
لاریجانی: دانشگاههای علوم پزشکی جزو قسمت‌های قوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هستند، اما تا حالا آنها را به این معنا که در توسعه آموزش پزشکی در سطح کشور درگیر شوند، وارد نکرده بودیم اما اکنون به عنوان مثال دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مسئول توسعه علوم پرستاری شده است. برای توسعه علوم پرستاری ممکن است، یکبار فردی را به عنوان دبیر انتخاب کنیم. این فرد ممکن است قبول کند و برای این کار مهم وقت داشته باشد یا نداشته باشد ولی الان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان را مأمور کرده‌ایم و به او گفته‌ایم که اگر بخواهد رشته جدید ایجاد کند از او حمایت می‌کنیم.
*منظورتان توسعه علوم پرستاری در دانشگاه اصفهان است یا در کل کشور؟
لاریجانی: نکته همین است، به این دانشگاه گفته‌ایم که هم خودت باید در علوم پرستاری رشد کنی و هم کل کشور را ببینی، گفته‌ایم. کل کشور را بررسی کن بگو که علوم پرستاری در کشور چه مشکلاتی دارد و توسعه علوم پرستاری در کشور چه نیازهایی دارد، در واقع دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به عنوان مشاور وزارت بهداشت برای توسعه این رشته انتخاب شده است و الان کم کم گزارش‌های عملکرد آن آماده شده و ارائه می‌شود و واقعاً برخی کارهای آنها دیدنی است.
هر کدام از دانشگاههای علوم پزشکی دیگر نیز در بخش‌های خاص دیگری وارد شده‌اند و به آنها مأموریت‌هایی داده شده است، کتاب مأموریت‌های دانشگاهها نیز منتشر شده است و هر کدام از آنها هم برای خودشان در حوزه ماموریتی برنامه دارند و هم برای کل کشور پیشنهادهایی را داده‌اند. برخی از آنها صاحبنظران رشته مورد نیز را از سراسر کشور جمع کرده‌اند و کارگاه‌های آموزشی متعدد برگزار کرده‌اند و توصیه‌هایی را برای کشور آماده کرده‌اند که تحولاتی را رقم خواهد زد.
*دانشگاههای نسل سوم چه هستند؟
لاریجانی: دانشگاههای کشور تاکنون بیشتر آموزش محور بوده‌اند و یک مقداری هم در تحقیقات و تولید مقاله وارد شده‌اند و در این زمینه‌ها پیش رفته‌اند ولی امروز رفع نیازهای کشور در دانشگاهها باید مد نظر قرار بگیرد. دانشگاههای نسل سوم یک مقدار انعطاف پذیری بیشتری دارند و مسئله محور هستند و به دنبال این هستند که مسائل و مشکلات کشور را حل کنند.
دانشگاههای نسل سوم دانشگاه‌هایی هستند که در کنار توجه به آموزش و پژوهش به دنبال حل مسئله‌های کشور هستند، با صنعت ارتباط برقرار می‌کنند به آن متصل و همراه می‌شوند تا بتوانند کارهای جدیدی را تولید کنند. فارغ التحصیلان دانشگاههای نسل سوم خودشان باید کارآفرین باشند و به جای اینکه دنبال کار بگردند، خودشان کار ایجاد می‌کنند، دانشجو و فارغ التحصیل دکترا نباید دنبال کار بگردد، باید چنان قدرتی پیدا کند که همزمان برود کار ایجاد کند.
*خوب یکسری دانشگاهها انتخاب شده‌اند که نسل سومی باشند و کارآفرین ترببت کنند؟
لاریجانی: نه، به همه دانشگاههای علوم پزشکی توصیه شده است که به این شکل عمل کنند. اما نکته این است که در بازبینی برنامه درسی (کالی کلوم آموزشی) رشته‌های مختلف به خصوص در علوم پایه قرار است درس کارآفرینی نیز اضافه شود.
*واحد درسی کارآفرینی اضافه می‌شود؟
لاریجانی: بله، دنبال این هستیم که یک درس دو واحدی برای همه رشته‌های علوم پزشکی داشته باشیم تا دانشجویان بدانند، در رشته خودشان چه بازارهای کاری دارند، چطور باید وارد بازار کار شوند، چه چالش‌هایی در بازار کار آنها وجود دارد، شرکت‌های دانش بنیان چست و چطور می‌توانند شرکتی را توسعه دهند. شاید این آموزش را هم به صورت مجازی ارائه دهیم و آموزش آن را در سایت دانشگاه مجازی بگذاریم.
هدف این است که همان طور که یک دانشجو در تحقیق در علوم پزشکی یا اخلاق پزشکی باید آموزش‌هایی را یاد بگیرد و دروس آن را بگذراند، باید درس کارآفرینی را هم بگذراند، البته این تصمیم هنوز نهایی نشده است ولی به زودی نهایی و ابلاغ می‌شود.
*برای ساماندهی بیمارستانهای آموزشی نیز فکری کرده‌اید، در وضعیت موجود آموزش‌های بالینی در بیمارستانهای آموزشی باعث لطمه به خدمات درمانی و در جاهایی نارضایی مردم شده است، کیفیت این آموزش‌ها نیز در همه جا مطلوب نیست؟
لاریجانی: واقعیت این است که با گذشت سالها از ادغام آموزش پزشکی در خدمات درمانی، هنوز بیمارستانهای آموزشی ساختار مناسب خود را پیدا نکرده‌اند. علت اینکه ارزیابی بیمارستانهای آموزشی را در این دوره جدی گرفته‌ایم نیز همین است تا این بیمارستانها بفهمند که مسئولیت مهمی برای آموزش دارند.
خوشبختانه این نگاه در بیمارستانهای آموزشی ایجاد شده است و بیمارستان‌هایی که می‌خواهند آموزشی بمانند به دنبال مناسب کردن ساختار خود هستند. این بحث شروع شده است اما چالش‌های آن هنوز جدی است و گرایش‌های درمانی و درآمدزایی بیمارستانها یکسری مشکلات و چالش‌هایی را ایجاد کرده است و باید تحولاتی در این حوزه نیز ایجاد شود اما نوع تغییرات در این حوزه هنوز قطعی نیست.
گفت و گو از افشین شاعری
