انجمن پزشکان عمومی ایران پایگاه رسمی انجمن پزشکان عمومی ایران
Related Articles
طرح پزشک خانواده که بیش از دو دهه از اجرایی شدن آن در روستاها و شهرهای کوچک میگذرد و اکنون در ۱۹۵ شهر کشور نیز اجرا شده، نیازمند بازنگری در اجرا است تا بتوانیم بیشترین بهره را از این طرح ملی داشته باشیم.طرح پزشک خانواده که بیش از دو دهه از اجرایی شدن آن در روستاها و شهرهای کوچک میگذرد و اکنون در ۱۹۵ شهر کشور نیز اجرا شده، نیازمند بازنگری در اجرا است تا بتوانیم بیشترین بهره را از این طرح ملی داشته باشیم.
موضوع اجرای طرح پزشکی خانواده و برنامه سلامت خانواده ایرانی از سوی مسؤولان و متولیان بهداشت و درمان کشور به صورت مکرر به گوش میرسد و قرار است با اجرای طرح پزشکی خانواده، چتر بهداشت و درمان جامعه بر سر هر خانواده ایرانی در اقصی و نقاط کشور گسترانیده شود.
برنامه پزشکی خانواده سابقه دو دههای در ایران دارد؛ به طوریکه از ابتدای دهه ۸۰ در کشور شروع شد و اکنون در تمام روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت اجرایی شده است.
بخش شهری این برنامه نیز از سال ۹۱ در دو استان فارس و مازندران به صورت آزمایشی شروع شد و اکنون با ادامه پیدا کردن این طرح، ۱۹۵ شهر کشور میزبان این طرح مهم است.
کشورهای پیشرو در برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع توانستهاند با رویکرد سلامتنگر، کلنگر و توجه به همه ابعاد سلامتی و ریشهیابی علل بیماری در روش و محیط زندگی و نیز تشخیص و درمان به موقع همراه با کاهش پرداخت مستقیم از جیب مردم، ضمن ارتقای سلامتی فرد، خانواده و اجتماع، با هزینهکرد کارا و اثربخش منابع منجر به عدالت در سلامت و در نهایت ارتقای رضایت مردم شوند.
پزشک خانواده کیست؟
باید بگوییم پزشک خانواده، پزشکی است که حداقل دارای مدرک دکترای حرفهای پزشکی بوده و در نخستین سطح خدمات، عهدهدار ارائه و مدیریت خدمات سلامتی سطح اول است. پزشک خانواده مسئولیت دارد خدمات سلامت را در محدوده بسته خدمات تعریف شده؛ بدون تبعیض سنی، جنسی، ویژگیهای اقتصادی اجتماعی و ریسک بیماری در اختیار فرد، خانواده، جمعیت و جامعه تحت پوشش خود قرار دهد.
تقریباً به ازای هر ۱۰۰۰۰ نفر جمعیت تحت پوشش، یک مرکز مجری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع به همراه تعدادی از اعضای تیم سلامت در مرکز بهداشتی درمانی منطقه مستقر میشوند.
اردوان بهرامی، پزشک خانواده و رئیس کمیته پزشک خانواده انجمن پزشکان عمومی ایران، در خصوص این طرح گفت: این طرح در دو فاز شهری و روستایی در کشور اجرا شده؛ به طوریکه فاز روستایی آن حدود ۲۰ سال پیش آغاز شده و روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر را تحت پوشش قرار داده است و به خاطر شرایط خاصی که در روستاها وجود دارد آنچنان مورد انتقاد نیست و خدماتی که در قالب این طرح ارایه میشود نسبتاً قابل قبول بوده و بودنش بهتر از نبودنش است.
وی ادامه داد: اما طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع شهری که قرار بود در شهرهای بزرگتر اجرا شود حدود ۱۳ سال پیش در دو استان فارس و مازندران به صورت پایلوت شروع شده که وضعیت اجتماعی و سلامت در شهرها بسیار متفاوت از روستاهاست.
این پزشک خانواده متذکر شد: سیستم بهداشت خانواده که در روستا داریم و ارتباطی که یک بهورز با مردم در روستا دارد با ارتباط کارشناسان بهداشتی در شهرها با مردم بسیار فرق دارد و اصولاً مقایسه این دو با هم را نمیتوانیم داشته باشیم.
طرح پزشک خانواده در فارس و مازندران موفق نبود.
بهرامی افزود: متأسفانه سندی از اجرای صحیح و اثرات مثبت این طرح در این دو استان که پایلوت طرح یاد شده نداریم که بازگو کند این طرح توانست شاخصهای بهداشتی در این دو استان را ارتقا داده باشد و از این دو استان گزارشهایی داشتیم که حتی افت سلامت هم به چشم می خورد.
وی گفت: از طرفی این طرح خدمات بسیار ارزان یا رایگان به مردم ارایه میدهد و باعث شده به خاطر عدم فرهنگسازی برای مردم و عدم مقید شدن مردم به قوانین طرح هزینههای هنگفتی را بر دولت تحمیل کند؛ یعنی به جای اینکه ما مانند کشورهای اروپایی بتوانیم در قالب طرح پزشک خانواده صرفهجویی کرده و بیشترین بهرهوری را داشته باشیم این طرح را تبدیل به یک برنامه مردمپسند کردیم که فقط یکسری خدمات ارزان ارایه میدهد؛ بدون اینکه بخواهد شاخصهای بهداشتی مردم را بهبود بخشد.
این پزشک خانواده ابراز کرد: این خدمات ارزان در مقیاس بزرگ انجام میشود و هزینههایی که به سیستم تحمیل میکند هزینه گزافی است؛ در واقع طرح پزشک خانواده تبدیل به ضد اهداف خود شده است. طرحی که قرار بوده با کمترین هزینه بیشترین سلامتی تأمین شود اما الان با بیشترین هزینه را دارد و کمترین سلامت را تأمین میکند.
بهرامی افزود: بنده به عنوان یک پزشک خانواده و یک فعال صنفی در این حوزه که سالها پزشک خانواده روستایی بودم و الان پزشک خانواده شهری هستم و ارتباط با همکاران دیگر دارم، پیشنهاد میدهم که طرح پزشک خانواده اگر قرار است در کل کشور اجرا شود از ابتدا قوانین و دستورالعمل های آن به دقت تنظیم و اجرا شود.
به پزشکان و نیروهای بهداشتی حقوق مکفی بدهیم
وی ابراز کرد: اینطور نباشد که ما طرحی را صرفاً به خاطر اینکه اجرا کرده باشیم؛ ادامه دهیم؛ مانند شهرهای کوچک که بیمارستانهایی ایجاد کردیم که کارآیی ندارند و کار خاصی برای مردم انجام نمیدهند. الان طرح پزشک خانواده طرح بسیار پر هزینهای است که باید اجرا کنیم اما در واقع باید سرمایهگذاری کنیم و به تعدادی پزشک و نیروهای سلامت حقوق مکفی بدهیم تا با انگیزه زیاد برای سلامت مردم کار کنند.
این پزشک خانواده خاطرنشان کرد: در حال حاضر ما با این طرح باعث مصرف بی رویه دارو شده این زیان هزینهای که برای طرح پزشک خانواده داریم را تنها به دارو اختصاص دادهایم و یا این بودجه تبدیل به یکسری مصارف آزمایشگاهی میشود.
بهرامی ادامه داد:الان در فارس و مازندران طرح پزشک خانواده به اینجا رسیده که خود فرد به پزشک مراجعه میکند و دستور میدهد فلان آزمایش را بنویس؛ چرا؟چون ارزان است و وقتی ارزان باشد مصرفش زیاد میشود؛ در حالیکه دولت و بیمه هزینه این آزمایش را متقبل کرده و ارزان ارایه میشود.
وی تأکید کرد: اگر بخواهیم این طرح را اجرا کنیم که البته معتقدیم باید اجرا شود چون پزشک خانواده میتواند با تحت نظر گرفتن تعدادی خاصی از افراد جامعهِ بسیار اثرگذار باشد؛ مثلاً در روستاها بهورزان را داریم که اهل همان منطقه هستند و رابطه خاصی بین بهورز و مردم وجود دارد؛ در نتیجه باید چنین ارتباطی را در شهرها ایجاد کنیم تا یک پزشک به عنوان پزشک خانواده آنقدر از شغلش راضی باشد تا سالهای سال در این شغل بماند و با مردم منطقه ارتباط خاصی برقرار کند و همواره مراقب سلامتی این افراد باشد.
باید بیمار به پزشک خانواده اطمینان کند
این پزشک خانواده یادآور شد: مثلاً یک بچهای که در رحم مادرش است تحت مراقبت یک پزشک خانوده قرار گیرد، تا زمانی که متولد شده و به نوجوانی، جوانی و میانسالی برسد. برای اینکه به چنین وضعیتی برسیم اولاً باید ارتباط بیمار و پزشک را اصلاح کنیم و بیمار مطمئن باشد که پزشک بهترین تصمیم را میگیرد و صلاح او را میداند؛ چون تحصیل کرده این رشته است و این مستلزم فرهنگسازی است.
باید رضایت پزشک خانواده را تأمین کنیم
بهرامی تصریح کرد: مسألهای که خیلی مهم است این است که پزشک از شغلش راضی باشد و با انگیزه کار کند؛ چون حیطه سلامت مانند امنیت است و شما نمیتوانید با فشار به مامورین امنیت و سلامت، این دو موضوع را تأمین کنید و باید همیشه رضایت این دو مامور را تأمین کرده باشید تا اینها بتوانند امنیت و سلامت را تامین کنند.
پزشک خانواده فقط با نظارت اجرایی نمیشود
وی اضافه کرد: این دو چیزی نیست که آن را صرفاً با نظارت و قانون جریمه تأمین کنیم، بلکه باید یک نگاه ویژهای به این مقوله داشته باشیم. باید نگاهی که در خیلی کشورها وجود دارد به امنیت سلامت تعمیم داده شود تا افرادی که در این حوزه وظیفه دارند کار با طیب خاطر انجام دهند؛ در غیر این صورت اگر بخواهیم طرح پزشک خانواده را در بقیه استانها مثل استانهای فارس و مازندران با این اشکالها اجرا کنیم، ۱۰ سال دیگر خواهیم دید که بودجهها هدر رفته اما سلامتی مردم تأمین نشده و نیروهای انسانی ما ناراضی هستند و از چرخه درمان و سلامت خارج شدند.
